Eerder toevallig, heb ik verschillende tentoonstellingen kunnen zien op twee dagen tijd. En dan wil ik aan mijn commentaren beginnen, maar blijkt dat ik bij één tentoonstelling weinig of geen inspiratie heb. Dan neem je de stier bij de horens en begin je met de “inspiratieloze” tentoonstelling.
Eerder toevallig, heb ik verschillende tentoonstellingen kunnen zien op twee dagen tijd. En dan wil ik aan mijn commentaren beginnen, maar blijkt dat ik bij één tentoonstelling weinig of geen inspiratie 
heb. Dan neem je de stier bij de horens en begin je met de “inspiratieloze” tentoonstelling.
Inspiratieloze wil niet zeggen dat het getoonde werk mij niet bevalt, wel integendeel, maar wel dat de – zeer uiteenlopende – werken, plus het doorgronden van de kunstenares, het mij zeer moeilijk maken. OK, er is mij ooit al misogynie verweten en het feit dat het hier om een kunstenares gaat, kan daar misschien een – gedeeltelijke – verklaring voor zijn.
Dit moet ik echter weerleggen, want er zijn wel kunstenaressen die ik enorm bewonder, Marlene Dumas en Katie O’Hagan om er maar twee te noemen.
Maar bij het zoeken naar de kunstenaar achter de werken, heb ik deze verklaring van Anne-Mie Van Kerckhoven gevonden: In het kader van het driejarig project dat aan de tentoonstelling vooraf- ging, hebben wetenschappers mijn tekenproces ontleed. Zo werd er vanuit een psychologische hoek gekeken van waar mijn tekeningen kwamen of waar ze naartoe gingen. Ik heb onder een scanner gelegen terwijl ik aan het tekenen was. Zo hebben ze ontdekt dat alle velden in mijn hersenen steeds tegelijkertijd actief zijn wanneer ik teken, terwijl bij de meeste tekenaars maar bepaalde stukken van de hersenen oplichten.
Geen wonder dat ik moeite heb om haar te volgen, laat staan haar te begrijpen. Haar werk is multimediaal en uiterst complex: tekeningen, imposante werken op kunststof, muziek (als lid van Club Moral) en vervreemdende klankbanden, films, computeranimaties en bewerkte computerprints.
Dat ze zeer speciale hersenkronkels heeft, mag duidelijk zijn, en als je dan weet dat ze jaren heeft samengewerkt met het AI-lab, het lab voor Artificiële Intelligentie van de Brusselse Universiteit, dan zult u begrijpen dat voor het beschrijven van haar oeuvre, ik vooral het woord laat aan Anne-Mie zelf; wie ben ik om enkele loze woorden of begrippen op haar werken te plakken.
Laat ik voor alle duidelijkheid zeggen dat de tentoonstelling mij enorm heeft aangestaan, mij fascineerde (= biologeren, intrigeren, sterk boeien, verblinden), maar dan zuiver gevoelsmatig, een buikgevoel, want begrijpen durf ik niet te beweren Haar werken stralen iets magisch uit, een magisch realisme maar niet in de stijl van Magritte of Dali; daarvoor is het oeuvre van AMVK te cerebraal, te intellectualistisch.
En vrij vlug kwam bij mij de gedachte op, dat Anne-Mie voor een groot stuk thuishoort in de Art Brut, zoals beschreven door Jean Dubuffet: ‘L’art est une blessure qui devient lumière’ en misschien zal ze mij tegenspreken, maar haar werken zijn voor mij het gevolg van een “blessure”.
Die blessure beschrijft ze als volgt : Je mag nooit vergeten dat ik een kind van de jaren ‘70 ben. Verborgen verleiders, de manipulerende massamedia, daar trek ik tegen ten strijde. Vance Packard, Walter Benjamin, en Marshall McLuhan waren mijn eerste inspiratiebronnen. We leven in een maatschappij waar we dagelijks overspoeld worden door woorden en betekenissen, die verdraaide machtsverhoudingen in stand houden en bevestigen.
Ze is duidelijk in de ban van het mysticisme, wat nog maar een element is waarom ik haar bij de Art Brut kan rekenen: Die dingen kwamen uit mijn onderbewuste en ik wou daar geen uitleg over geven. Maar als jonge artiest moét je natuurlijk altijd uitleg geven. Onder invloed van filosofische boeken, naslagwerken over artificiële intelligentie en andere wetenschappen enerzijds en de boeken van Walter Benjamin, Wittgenstein en De Sade anderzijds, kon ik dan onder invloed van de terminologieën die ik daar tegenkwam, wél mijn verhaal brengen. Hierin zie ik een analogie met hoe mystici functioneren: een soort van tweedeling tussen het verstandelijke en het gevoel – twee componenten die niet compatibel zijn – verenigen.
Het laatste woord is ook voor AMVK: “Kunst maak je niet uit gemak, maar uit ongemak, negativiteit en opstand. Het leven van een kunstenaar is een utopie. En deze tentoonstelling laat zien wat dat bij mij heeft teweeggebracht.
Wat mij intrigeert zijn de verhalen die wij nodig hebben om te leven. Verhalen die een antwoord bieden op de tweespalt in ons hoofd.”
Als besluit wil ik nog duidelijk maken dat het van nul en generlei belang is of kunst tot de mainstream of tot de Art Brut richting behoort, maar persoonlijk heb ik een voorkeur voor de Art Brut, omdat hij, voor mij, eerlijker overkomt, eigenzinniger !
Wat zegt het museum
Anne-Mie Van Kerckhoven (ook bekend als AMVK) is een kunstenaar van een bijzondere complexiteit. Ze is geboren in 1951 in Antwerpen, waar ze nog steeds woont en werkt, en sinds de jaren 1970 actief is als beeldend kunstenaar, grafisch ontwerper en performer. Ze is altijd een pionier geweest. Ze moet, eerst en vooral, als een kunstenaar voor de toekomst worden beschouwd.
De praktijk van AMVK is volkomen interdisciplinair. Haar eerste medium was tekenen. Ze werkt al meer dan 40 jaar samen met baanbrekende wetenschappers. In 1981 richtte ze samen met kunstenaar Danny Devos de noise-band Club Moral op, die tien jaar actief was. De band werd in 2001 nieuw leven ingeblazen. Onder dezelfde titel organiseerde het paar tal van evenementen in Antwerpen tot 1993. Ze publiceerden vanaf 1982 ook het tijdschrift Force Mental.
Naast deze samenwerkingen zijn zelforganisatie en zelfanalyse fundamentele elementen in het werk van AMVK. Haar creatieve betrokkenheid bij kunstmatige intelligentie en andere hedendaagse manifestaties van het mystieke kunnen niet worden losgemaakt van haar sociale denken en politieke betrokkenheid. Ze streeft er altijd naar om zichzelf met genadeloze eerlijkheid en directheid uit te drukken.
AMVKs werken zijn constellaties van beeldtaal en tekst. Om ze te maken gebruikt ze de materialen, hulpmiddelen en trucs van de commerciële grafiek: plexiglas, computers, professionele afdrukken.
M HKA – Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen
Leuvenstraat 32
2000 Antwerpen
Openingsuren
DI–WO en VR–ZO 11:00–18:00
DO 11:00–21:00
Tarieven
10 € Algemeen
5 € 60+, groepen vanaf 10 personen, studenten, werkzoekenden,
1 € 26 jaar, elke bezoeker die het museum bezoekt op donderdag tussen 18:00 en 21:00
Par hasard, j’ai eu l’occasion de voir différentes expositions en deux jours. Et lorsque je veux commencer mes commentaires, il s’avère que j’ai peu ou pas d’inspiration pour une de ces exposition. Dans ce cas on prend le taureau par les cornes et on commence avec l’exposition « difficile ». Mon manque d’ inspiration ne veut ne pas dire que je n’aime pas les œuvres, bien au contraire, mais que la très grande diversité des œuvres, plus le cernement de l’artiste, ne me facilitent pas la tâche. OK, d’aucuns m’ont déjà accusé de misogynie et le fait qu’il s’agisse ici d’une artiste, peut être, partiellement, une explication. Je dois cependant réfuter cela, car il y a des femmes artistes que j’admire, Marlene Dumas et Katie O’Hagan, pour ne citer que ces deux. Mais cherchant l’artiste derrière le travail, Anne-Mie Van Kerckhoven m’a donné la réponse : In het kader van het driejarig project dat aan de tentoonstelling vooraf ging, hebben wetenschappers mijn tekenproces ontleed. Zo werd er vanuit een psychologische hoek gekeken van waar mijn tekeningen kwamen of waar ze naartoe gingen. Ik heb onder een scanner gelegen terwijl ik aan het tekenen was. Zo hebben ze ontdekt dat alle velden in mijn hersenen steeds tegelijkertijd actief zijn wanneer ik teken, terwijl bij de meeste tekenaars maar bepaalde stukken van de hersenen oplichten.
Pas étonnant que j’aie du mal à la comprendre et à la cerner. Son travail est multimédial et extrêmement complexe: dessins, travaux sur plastique, musique (en tant que membre du Club Moral) et bandes sonores étranges, films, animations et imprimés informatiques.
Les méandres de son cerveau sont tortueux et si je vous dis que durant des années elle a collaboré avec le laboratoire l’IA, le laboratoire d’intelligence artificielle de l’Université de Bruxelles, alors vous comprendrez que pour décrire son œuvre, je préfère laisser la parole à Anne-Mie; qui suis-je pour formuler des mots ou des concepts vides sur ses œuvres.
Par souci de clarté, je dirai que l’exposition m’a plu énormément et que j’ai été fasciné (= ensorcelé, captivé, ébahi, éberlué, médusé, troublé, magnétisé) ; mais alors instinctivement, par intuition, parce que je n’ai nullement la prétention d’avoir compris ses œuvres ; elles dégagent quelque chose de magique, un réalisme magique, mais pas dans le style de Magritte ou Dali ; pour cela le travail de AMVK est trop cérébral, trop intellectuel. Et très vite m’est venue l’idée qu’Anne-Mie appartient plus ou moins à l’Art Brut, tel que décrit par Jean Dubuffet :L’art est une blessure qui devient lumière. Peut-être va-t-elle me contredire, mais pour moi, ses œuvres sont le résultat d’une blessure.
Cette blessure, elle la décrit ainsi : Je mag nooit vergeten dat ik een kind van de jaren ‘70 ben. Verborgen verleiders, de manipulerende massamedia, daar trek ik tegen ten strijde. Vance Packard, Walter Benjamin, en Marshall McLuhan waren mijn eerste inspiratiebronnen. We leven in een maatschappij waar we dagelijks overspoeld worden door woorden en betekenissen, die verdraaide machtsverhoudingen in stand houden en bevestigen.
Anne-Mie a un côté mystique, ce qui est un élément supplémentaire pour la cataloguer parmi l’Art Brut : Die dingen kwamen uit mijn onderbewuste en ik wou daar geen uitleg over geven. Maar als jonge artiest moét je natuurlijk altijd uitleg geven. Onder invloed van filosofische boeken, naslagwerken over artificiële intelligentie en andere wetenschappen enerzijds en de boeken van Walter Benjamin, Wittgenstein en De Sade anderzijds, kon ik dan onder invloed van de terminologieën die ik daar tegenkwam, wél mijn verhaal brengen. Hierin zie ik een analogie met hoe mystici functioneren: een soort van tweedeling tussen het verstandelijke en het gevoel – twee componenten die niet compatibel zijn – verenigen.
Le mot de la fin, ne peut être que pour Anne-Mie : “Kunst maak je niet uit gemak, maar uit ongemak, negativiteit en opstand. Het leven van een kunstenaar is een utopie. En deze tentoonstelling laat zien wat dat bij mij heeft teweeggebracht.
Wat mij intrigeert zijn de verhalen die wij nodig hebben om te leven. Verhalen die een antwoord bieden op de tweespalt in ons hoofd.”
En conclusion, je tiens à souligner qu’il n’est absolument pas intéressant de savoir si une œuvre appartient au mainstream ou à l’Art Brut, mais personnellement j’ai une préférence pour l’Art Brut, car il est, à mon avis, plus vrai, plus contrariant, plus insoumis.
Que dit le musée
Anne-Mie Van Kerckhoven (ou AMVK) est une artiste d’une complexité singulière. Née en 1951 à Anvers, où elle vit et travaille toujours, elle est active depuis les années 70 en tant que plasticienne, graphiste et performeuse. Éternelle pionnière, il faut avant tout la considérer comme une artiste futuriste.
AMVK, dont la pratique est véritablement interdisciplinaire, a commencé par le dessin et collabore depuis plus de 40 ans avec des scientifiques de pointe. En 1981, AMVK et l’artiste Danny Devos ont fondé le groupe Club Moral, qui s’est régulièrement produit pendant dix ans, organisant de nombreux événements à Anvers jusqu’en 1993. En 2001, ils ont relancé le groupe sous le même nom. Le duo a par ailleurs publié la revue Force Mental à partir de 1982.
Outre ces collaborations, l’auto-organisation et l’auto-analyse sont des principes fondamentaux de l’œuvre d’AMVK. Son engagement créatif autour de l’intelligence artificielle et d’autres manifestations contemporaines de mysticismes ne peuvent être séparés de sa réflexion sociale et de son engagement politique. Elle s’efforce toujours d’articuler le moi avec une honnêteté et une franchise implacable.
Les œuvres d’AMVK sont des constellations composées d’imagerie et de texte. Pour les réaliser, elle utilise les matériaux, les outils et les astuces du graphisme commercial : plexiglas, techniques informatiques, impressions de qualité professionnelle.
M HKA – Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen
Leuvenstraat 32
2000 Antwerpen
Openingsuren
DI–WO en VR–ZO 11:00–18:00
DO 11:00–21:00
Tarieven
10 € général
5 € 60+, étudiants, groupes à partir de 10 personnes, étudiants, chômeurs,
1 € -26 ans, chaque visiteur qui visite le musée le jeudi entre 18h00 et 21h00
