Première grande exposition de renommée internationale en Belgique de l’artiste vidéaste américain (1951, New York) qui fut l’assistant de Nam June Paik (1932-2006), non seulement pionnier dans le domaine mais encore, maître à penser de toute une génération.
Avec une technique éblouissante, un matériel ultra sophistiqué et une inspiration qui s’abreuve aux sources de la spiritualité tant occidentale qu’orientale – mysticisme chrétien, bouddhisme, soufisme -, l’artiste philosophe s’est forgé, avec son travail aussi monumental qu’intimiste, une place unique et singulière en art contemporain. Sculptant le temps comme Michel-Ange le marbre, il efface les frontières entre le visible et l’invisible, le vécu et le rêve, l’ailleurs et l’au-delà.
Celui qui se dit « né avec la vidéo » propose des œuvres qui interrogent la réalité de manière phénoménologique et s’intéressent à la perception des choses ; une œuvre où le temps est un élément majeur de compréhension.
Un artiste humaniste qui nous met face à notre finitude et notre rapport au monde défini par le temps ; un temps qu’il n’hésite pas à manipuler et à ralentir à l’extrême jusqu’à le mettre sur pause. Une manière de nous faire passer du visible au sensible pour appréhender l’essence, le cœur des choses au lieu de rester à la surface : « un temps suspendu, étiré qui agit comme un révélateur des choses, des êtres, des émotions. Ainsi figé dans un instant éternellement rendu présent, le regard peut porter plus loin dans la perception du sujet. »
Avec Viola, on n’a pas le choix : il nous pousse à attendre, patienter, observer, à surtout avoir un regard plus aigu, plus profond qu’à l’accoutumée. Pas question d’être pressé quand on visite l’exposition au risque de passer à côté de l’essentiel : « L’œil de la caméra n’est plus tant là pour capter le monde que pour nous enseigner à regarder au-delà de ce que le visible nous révèle. »
L’idée du cheminement est aussi présente dans son œuvre e.a. dans « Chott el-Djerid » tourné à l’heure la plus chaude, celle de midi et des mirages dans le désert tunisien où des personnages semblent faire du sur place.
Si l’eau est si fort présente dans son œuvre, c’est dans son enfance que l’on y trouve l’explication.
A 6 ans, il a failli se noyer. Plongé au fond de l’eau, l’enfant eut alors la révélation d’un monde caché, « d’une beauté stupéfiante » qui lui a laissé des marques indélébiles, mises à profit dans son travail.
L’eau mais aussi le désert et le feu sont des éléments récurrents dans son œuvre.
Une œuvre poétique, symbolique que l’on peut voir comme « une quête de sens métaphysique et une exploration de la condition humaine, aux limites de l’expérience sensorielle et de la perception. »
Voilà l’occasion par excellence de la découvrir. Ne la ratez pas.
Sur les dix-huit vidéos présentées, j’ai personnellement beaucoup aimé la vidéo inaugurale « Tristan’s Ascension. The Sound of a Mountain Under a Waterfall » (2005) ; « Three Women » (2008) où l’eau est à la fois miroir, surface réfléchissante et barrière à franchir ; « The Quintet of The Astonished » (2000), issu de la série des Passions et inspirée d’un tableau de Jérôme Bosch dans l’esprit de ramener à la vie des œuvres anciennes et enfin, avec « Chott el-Djerid » mentionnée plus haut, cinq petits écrans disposés à l’horizontale tels des retables intitulés « Catherine’s Room »(2001.)
Texte & Photos Virginie de Borchgrave
Jusqu’au 28 avril 2024
La Boverie. Liège
(vertaling met chat GPT)
Eerste grote internationale tentoonstelling in België van de Amerikaanse videokunstenaar (1951, New York) die assistent was van Nam June Paik (1932-2006), niet alleen een pionier in het vakgebied, maar ook een leidende figuur voor een hele generatie.
Met een verbluffende techniek, ultramoderne apparatuur en inspiratie uit zowel de westerse als de oosterse spiritualiteit – christelijk mysticisme, boeddhisme, soefisme – heeft de filosofische kunstenaar met zijn zowel monumentale als intieme werk een unieke en bijzondere plaats verworven in de hedendaagse kunst. Hij boetseert de tijd zoals Michelangelo het marmer beeldhouwde, hij vervaagt de grenzen tussen het zichtbare en het onzichtbare, het ervaren en het dromen, het hier en het hiernamaals. Hij, die zegt “geboren te zijn met video”, biedt werken aan die op fenomenologische wijze de realiteit bevragen en zich interesseren voor de perceptie van de dingen; een werk waarin tijd een belangrijk element van begrip is.
Een humanistische kunstenaar die ons confronteert met onze eindigheid en onze relatie tot de wereld, gedefinieerd door de tijd; een tijd die hij niet aarzelt te manipuleren en tot het uiterste te vertragen, zelfs tot stilstand te brengen. Een manier om ons van het zichtbare naar het voelbare te brengen om de essentie, het hart van de dingen te begrijpen in plaats van aan de oppervlakte te blijven: “een opgeschorte, uitgerekt tijd die fungeert als een openbaarmaker van zaken, wezens, emoties. Zo vastgelegd in een eeuwig moment dat steeds aanwezig blijft, kan het zicht verder reiken in de perceptie van het onderwerp.”
Met Viola hebben we geen keuze: hij dwingt ons te wachten, geduld te hebben, te observeren, vooral met een scherpere, diepere blik dan gebruikelijk. Geen haast bij een bezoek aan de tentoonstelling, anders loop je het risico het essentiële te missen: “Het oog van de camera is er niet zozeer om de wereld vast te leggen, maar om ons te leren voorbij te kijken van wat het zichtbare ons onthult.”
Het idee van een reis is ook aanwezig in zijn werk, bijvoorbeeld in “Chott el-Djerid”, opgenomen op het heetste moment van de dag, bij het middaguur en wanneer de mirages in de Tunesische woestijn maken dat personages lijken stil te staan.
Als water zo sterk aanwezig is in zijn werk, ligt de verklaring daarvoor in zijn kindertijd. Op 6-jarige leeftijd verdronk hij bijna. Onder het water, kreeg het kind toen een openbaring van een verborgen wereld, “van een verbazingwekkende schoonheid” die een onuitwisbare indruk op hem heeft achtergelaten, wat hij heeft gebruikt in zijn werk. Water, maar ook de woestijn en het vuur zijn terugkerende elementen in zijn werk.
Een poëtisch, symbolisch werk dat kan worden gezien als “een zoektocht naar metafysische betekenis en een verkenning van de menselijke conditie, op de grenzen van sensorische ervaring en waarneming.”
Dit is de uitgelezen kans om het te ontdekken. Mis het niet.
Van de achttien gepresenteerde video’s, vond ik persoonlijk de openingsvideo “Tristan’s Ascension. The Sound of a Mountain Under a Waterfall” (2005) erg mooi; “Three Women” (2008) waar water tegelijkertijd spiegel, reflecterend oppervlak en een te overwinnen barrière is; “The Quintet of The Astonished” (2000), afkomstig uit de serie Passions en geïnspireerd op een schilderij van Jheronimus Bosch, met de bedoeling oude werken weer tot leven te brengen; en tot slot, met “Chott el-Djerid” zoals hierboven vermeld, vijf kleine schermen gerangschikt horizontaal als altaarstukken getiteld “Catherine’s Room” (2001).
Tekst & Foto’s Virginie de Borchgrave
Tot 28 april 2024
La Boverie. Luik
