Hoewel ik sympathie heb voor het Dr. Guislain museum, heb ik mij gedurende een week moeten overtuigen om deze tentoonstelling te bezoeken. “Donkere kamers, over melancholie en depressie” was namelijk een onderwerp dat bij mij een zekere terughoudendheid opriep.
Burn-out en depressie, moderne benaming voor melancholie komen we vandaag een beetje te veel tegen. En te dikwijls bij mensen tegen wie je zou willen zeggen zoals in Gent: nie pleuje, nie neuten.
Maar die terughoudendheid heb ik opzij gezet en “Donkere kamers” bezocht. Naast de eeuwenoude, vaak romantische, melancholie toont de tentoonstelling ook haar hedendaagse, ziekelijke evenknie: de depressie, de burn-out of de lusteloosheid. En daar zijn een paar werken bij die zeer de moeite waard zijn.
Recente studies zouden aangetoond hebben dat creativiteit geassocieerd kan worden met een vorm van bipolaire depressie en er zijn er zelfs die beweren dat creativiteit voortspruit uit een zeker onbehagen. Het is inderdaad niet te ontkennen dat veel kunstenaars getroffen zijn door zwaarmoedigheid, denken we maar aan Van Gogh, Rothko, Kirchner en Jan Cox.
Maar laten we al die zielenroerselen maar voor de rekening van de psychiaters en psychotherapeuten en laten wij genieten van de getoonde werken.
Er zijn er wel enkele bij die de leegte en het gevoel van verlies oproepen, zoals een heel mooie jonge vrouw van Léon Spilliaert, een tekening van Fernand Knopff, het zelfportret van Jan Cox, en het portret van diezelfde Cox, gemaakt door zijn vriend Fred Bervoets, maar anderzijds zijn er landschappen zoals Zeeberg van Thierry De Cordier en een klein werkje van het zogezegde wonderkind Frederic van de Kerckhove, geschilderd als hij 10 jaar was. Daarnaast zijn er ook nog enkele zeer geslaagde foto’s zoals die van de Japanner Izima Kaoru met zijn jonge meisjes die als lijken in de bomen hangen.
Naast Donkere Kamers is er nog een tweede tentoonstelling, maar hier kan je wel depressief worden. Deze tentoonstelling toont de geschiedenis van de jeugdzorg. Niet onmiddellijk een fraai beeld want het Vlaams Parlement vond het nodig om zijn publieke excuses aan te bieden aan de slachtoffers van geweld en misbruik in Vlaamse instellingen. Tussen al de weinig opbeurende foto’s en getuigenissen heb ik wel een mooi werkje gezien van Jenny Montigny dat op zich de omweg zeker waard is. Deze Gentse kunstenares, leerlinge van E. Claus is altijd een beetje ondergewaardeerd gebleven.
CHAMBRES OBSCURES
En général j’aime beaucoup les expositions organisées par le Musée Dr. Guislain, mais cette fois, j’ai mis une semaine à me convaincre de visiter « Chambres obscures. Sur la mélancolie et la dépression », titre de l’exposition actuelle. C’est un sujet pour lequel j’avais une certaine réticence.
Nous rencontrons actuellement un peu trop souvent des burn outs, terme actuel de la mélancolie, et souvent j’ai envie de secouer les gens qui en souffrent. Ma réticence mise de côté, j’ai visité Chambres Obscures qui nous montre en plus de l’ancienne mélancolie, souvent sous un aspect romantique, aussi la forme contemporaine : la dépression, le burn out et l’apathie, et plusieurs des œuvres montrées sont fort intéressantes.
Des études récentes auraient démontré que la créativité est une forme de dépression bipolaire et certains prétendent même que la créativité naît d’un certain malaise. Il est vrai que de nombreux artistes ont été touchés par cette “mélancolie“: Van Gogh, Rothko, Kirchner et Jan Cox, pour ne citer que ceux-là. Mais laissons toutes ces considérations psychologiques pour le compte des psychiatres et des psychothérapeutes et profitons des œuvres exposées.
Certaines œuvres suggèrent un sentiment de vide et d’abandon, telle la belle jeune femme de Léon Spilliaert, le dessin de Fernand Knopff et l’autoportrait de Jan Cox ainsi que le portrait du même Cox, réalisé par son ami Fred Bervoets, mais il y a aussi les paysages tels que Zeeberg de Thierry De Cordier et une petite peinture de Fréderic van de Kerckhove, que cet enfant prodige aurait peint à 10 ans. Il y a aussi de très belles photos du Japonais Izima Kaoru avec des jeunes filles qui pendent comme des cadavres dans les arbres.
Il y a au Musée Dr. Guislain une deuxième exposition, mais celle-ci peut vraiment vous déprimer. Elle retrace l’histoire de la protection de l’enfance. Pas vraiment la plus belle des histoires, car le Parlement flamand a jugé nécessaire de présenter ses excuses publiques aux victimes de violence et d’abus dans les institutions flamandes. Parmi toutes ces photos et témoignages fort peu joyeux, j’ai découvert une petite toile de Jenny Montigny qui vaut à elle seule, le détour. Cette artiste gantoise, élève de E. Claus est toujours trop méconnue.
De mededeling van het museum
Van oudsher lokt de getormenteerde neerslachtige mens vragen uit. Wat is het verschil tussen een neerslachtig genie en de door melancholische temperamenten geteisterde waanzinnige? Wat is de invloed van de verschillende lichaamsvochten op de gemoedstoestand? Zorgde een teveel aan zwarte gal voor melancholie? Op welke wijze is de mens onderhevig aan de seizoenen en wat is de mysterieuze rol van de planeet Saturnus?
Donkere kamers brengt de verschillende gedaantes van de eeuwenoude melancholie in beeld, maar belicht ook haar hedendaagse, ziekelijke evenknie, de depressie. Het laat zien dat zwaarmoedigheid niet alleen veel kunstenaars en onderzoekers heeft getroffen, maar ze ook sterk heeft geïnspireerd. Donkere kamers werpt een blik op die artistieke fascinatie en confronteert ze met de psychologische dimensie.
Praktisch
9000 Gent
tel. +32 (0)9 216 35 95
fax. +32 (0)0 216 35 35
info@museumdrguislain.be
za – zo: 13 – 17 u
Gesloten :
maandag / 24,25 & 31/12 & 1/1
