De kunstenaar overschouwt de wereld en schept er dan ook een; als de kunst een functie heeft, dan is het vragen stellen en ons verrassen.
Pieter Breugel liet ons schilderijen na, met als onderwerp: Vlaamse spreuken, de maaltijd van de bruiloft of spelletjes voor kinderen. Het meesterwerk van Francisco Goya Los Desastres de la Guerra, ieder zijn tijdsgeest, kunst kan alleen een interpretatie van de wereld zijn; de kunstenaar interpreteert de wereld, de mensen moeten dan maar actie ondernemen.
L’artiste contemple le monde et en crée un à son tour ; si l’art a une fonction, c’est de questionner le monde, de nous surprendre.
Pieter Breugel nous a laissé des peintures ayant comme sujet : Les Proverbes flamands, Le Repas de noce ou Les Jeux d’enfants ; le chef d’œuvre de Francisco Goya s’intitule Les Désastres de la guerre ; chacun son époque, l’art ne fait qu’interpréter le monde ; le rôle de l’artiste est d’ interpréter le monde, c’est ensuite aux hommes d’agir.
L’art consiste donc sans aucun doute à supporter l’insupportable et à ne pas ressentir ce qui est effroyable comme tel, c’est-à-dire effroyable (Thomas Bernhard)
Les désastres de la guerre est une série de dessins et gravures que Goya nous livre en témoignages de la folie humaine : tortures, viols, exécutions sommaires, pendus au bord des routes, famines durant la guerre d’Espagne de Napoléon (1808 – 1814). Guerre que Napoléon estime devoir faire pour apporter les “Lumières“ dans ce pays de paysans barbares.
Goya se fait le chroniqueur ou même le correspondant de guerre et ce n’est pas un journaliste embarqué ! C’est un reportage fait avec une précision de microchirurgien, il ne cache rien des horreurs ni de la brutalité de ce conflit ;
Les dictateurs qui pensent pouvoir apporter les “lumières” à la pointe d’un fusil ou d’un canon,
sont une espèce qui n’est pas en voie de disparition, bien au contraire, nous en sommes témoins depuis le début du 20e siècle. Mais que pouvons-nous leur reprocher, les cours d’histoire ne sont pas vraiment de première importance dans nos écoles et universités.
Sur le plan graphique les gravures et dessins de Goya sont de toute première qualité, mais l’expo devient vite fatigante, car les œuvres sont fort nombreuses (83) et leurs formats, plus ou moins A4, oblige à les regarder de très près. L’expo a le mérite de montrer une facette moins connue de cet artiste et de présenter un catalogue qui permettra aux intéressés de bien regarder et analyser les œuvres.
L’expo montre aussi deux autres séries qui expriment espoirs et déceptions, les fantasmes et idées révolutionnaires de Goya: «Les Caprices» et «Les Disparates»
La critique sociale de Los Desastres de la Guerra est mise en parallèle avec l’engagement de la grande artiste iranienne Farideh Lashai (1944 – 2013) qui, comme Goya, met en cause la violence politique et l’oppression dans son pays.
La fille de Lashai, qui vit aux Etats-Unis, n’a pas pu venir à cette expo. Ses avocats lui ont déconseillé de quitter les Etats-Unis sous peine de ne plus pouvoir y retourner. Même avec sa « Green card », elle doit, étant Iranienne, dorénavant subir 8 h d’interrogatoire si elle veut partir.
Avec vidéos et peintures abstraites, Farideh Lashai raconte l’espoir d’un Iran démocratique. Le Chah et son premier ministre Mossadech incarnaient les “Lumières”, comme au temps de Goya. Tout cela est balayé par le fanatisme islamique et l’argent (compagnies pétrolières)
Le symbolisme, la poésie, la tradition et la nature forment le cadre du message de l’artiste : le lapin blanc d’Alice au pays des merveilles, les corbeaux noirs qui se transforment en mollahs et le lapin qui tente de capturer le reflet de la lune dans l’eau. Dans une autre vidéo Lashai s’inspire d’une scène du Great Dictator de Charlie Chaplin dans laquelle le Führer joue avec une grande mappemonde.
Le travail de Lashai témoigne de la désillusion, mais d’après Catherine De Zegher, directrice du musée, il y a aussi l’espoir. « Ce n’est pas par hasard que cette double installation vidéo est née à l’époque du printemps arabe. »
Dans ce climat, le hall du musée a lui aussi une portée politique avec la superbe calligraphie persane envahissant tous les murs, que vient de peindre in situ l’Iranienne Parastou Forouhar (vit à Berlin). Une écriture qui n’est plus lisible, mais devient pur rythme et musique rappelant une longue histoire.
L’annonce du MSK
Au printemps 2017, le nouveau cabinet de dessins du MSK accueillera l’exposition
Témoignages, qui fait le lien entre la critique sociale de l’artiste espagnol Francisco
Goya (1746-1828) et l’engagement social de l’artiste iranienne Farideh Lashai (1944- 2013) dans le cadre d’une véritable mise en cause de la violence et de l’oppression.
Los Desastros de la Guerra
En 2015, le MSK a acquis un exemplaire de la suite Los Desastres de la Guerra [Les Désastres de la Guerre] de Goya. Réalisée entre 1810 et 1820, la série de gravures décrit les horreurs de la guerre menée par l’Espagne contre l’occupation des troupes de Napoléon ; elle n’a jamais été montrée en public du vivant de Goya. OEuvrant dans un climat de guerre et d’oppression, l’artiste s’affranchit du discours grandiloquent de la peinture classique, choisissant de représenter non pas les actions d’éclat des héros, mais la lutte pour la survie des citoyens ordinaires. La suite est considérée comme une dénonciation universelle de la violence sous toutes ses formes.
When I Count, There Are Only You…But When I Look,
There Is Only a Shadow
L’artiste et écrivaine iranienne Farideh Lashai a elle aussi oeuvré en temps de conflit et d’oppression. Ses dessins et gravures sont un amalgame de paysages
pittoresques de son pays natal et de techniques associées à l’art contemporain.
Dans sa dernière oeuvre When I Count, There Are Only You…But When I Look,
There Is Only a Shadow (2011-2013), Lashai juxtapose les Désastres de Goya à ses projections vidéo. À la fois subtiles et subversives, ses installations vidéo posent un regard critique sur la situation politique et les conditions de vie difficiles en Iran, d’où la grande pertinence de son oeuvre.
Témoignages
L’exposition Témoignages témoigne du lien étroit entre le passé et le présent. Nés à quelque 200 ans d’intervalle, Goya et Lashai s’imposent comme des chroniqueurs de guerre de leurs pays respectifs.
Des bouleversements sociaux les ont forcés à travailler dans des conditions
d’oppression et de censure. Ils ont utilisé l’art, voire l’humour pour dénoncer les
injustices dont ils étaient témoins, faisant appel à une variété de techniques et
d’éléments du langage visuel.
Par cette mise en dialogue des oeuvres de Goya et de Lashai, le MSK invite les
visiteurs à voir le changement positif dans la société actuelle en tirant les leçons du passé. Deux siècles se sont écoulés depuis la réalisation de Los Desastres mais le message n’a rien perdu de sa résonance, notamment à la lumière des nombreux
conflits des dernières années…
Infos pratiques
MARDI-DIMANCHE van 10-18h
Fernand Scribedreef 1
Citadelpark
9000 Gent
T +32 (0)9 240 07 00
F +32 (0)9 240 07 90
E museum.msk@gent.be
8€
De kunstenaar overschouwt de wereld en schept er dan ook een; als de kunst een functie heeft, dan is het vragen stellen en ons verrassen.
Pieter Breugel liet ons schilderijen na, met als onderwerp: Vlaamse spreuken, de maaltijd van de bruiloft of spelletjes voor kinderen. Het meesterwerk van Francisco Goya Los Desastres de la Guerra, ieder zijn tijdsgeest, kunst kan alleen een interpretatie van de wereld zijn; de kunstenaar interpreteert de wereld, de mensen moeten dan maar actie ondernemen.
L’art consiste donc sans aucun doute à supporter l’insupportable et à ne pas ressentir ce qui est effroyable comme tel, c’est-à-dire effroyable (Thomas Bernhard)
De rampen van de oorlog is een serie van tekeningen en gravures waarin Goya ons de menselijke dwaasheid vertelt: verkrachtingen, martelingen standrechtelijke executies, opgehangenen aan de rand van weg, hongersnood tijdens de Spaanseoorlogen van Napoleon (1808-1814). Napoleon is van mening dat de “Verlichting” moet gebracht worden in dit land van barbaarse boeren.
Goya is de columnist of zelfs de oorlogscorrespondent en niet een ingebedde journalist! Het is een verhaal met een precisie van een microchirurg, het verbergt niets van de verschrikkingen en de wreedheid van dit conflict; Dictators die denken dat ze de “Verlichting” kunnen bewerkstelligen met geweren of kanonnen, zijn een soort dat zeker nog niet met verdwijning bedreigd is, integendeel, wij zijn er non-stop getuigen van sinds het begin van de 20e eeuw. Maar wat kunnen wij hun verwijten, geschiedenislessen zijn niet meer de eerste prioriteit in de scholen en universiteiten.
Grafisch zijn de etsen en tekeningen van Goya van top kwaliteit, maar de expo wordt snel vermoeiend daar de werken zeer talrijk zijn (83) en het min of meer A4 formaat verplicht om de werken van heel dicht te bekijken. De expo heeft de verdienste een minder bekende kant van deze kunstenaar te tonen en daarbij een catalogus uit te geven die de geïnteresseerden de mogelijkheid geeft om de werken grondig te bekijken.
Er zijn ook nog twee andere series te zien, ‘Les Caprices’ en ‘Les Disparates’, waarin Goya uitdrukking geeft aan hoop en teleurstellingen, maar ook zijn fantasieën en revolutionaire ideeën.
De maatschappijkritiek van Los Desastres de la Guerra wordt in parallel gebracht met het engagement van de grote Iraanse kunstenares Farideh Lashai (1944-2013) die net als Goya het politieke geweld en de onderdrukking in haar land aanklaagt.
Politiek tussendoortje: de dochter van Lashai, die in de Verenigde Staten woont, kon niet aanwezig zijn op de opening van de tentoonstelling; haar advocaten adviseerden haar de USA niet te verlaten daar de mogelijkheid bestond dat ze niet meer zou kunnen terugkomen. Zelfs met haar Green Card, wordt ze aan een acht uur durende ondervraging onderworpen als ze het land wil verlaten.
Met video’s en abstracte schilderijen geeft Farideh Lashai uiting aan de hoop op een democratisch Iran. De Sjah en zijn minister-president Mossadech belichaamden de “verlichting”, zoals in de tijd van Goya, dit alles is weggevaagd door het islamitisch fanatisme en het geld (olie-bedrijven).
De symboliek, de poëzie, de traditie en de natuur vormen het kader voor de boodschap die de kunstenares wil brengen: het wit konijn uit Alice in Wonderland, de zwarte kraaien die in mollahs veranderen en het konijn dat probeert de weerspiegeling van de maan in het water te vangen. In een andere video laat Lashai zich inspireren door een scène uit The Great Dictator van Chaplin, waarin de Führer aan het spelen is met een grote werelbol. Het werk van Lashai getuigt van ontgoocheling maar ook, volgens Catherine Zegher, directeur van het Museum, van hoop: “Het is geen toeval dat deze dubbele video-installatie werd gemaakt op het moment van de Arabische lente.”
In dit klimaat, hebben de muren van de inkomhall van het Museum ook een politieke betekenis met de prachtige Perzische kalligrafie, in situ aangebracht door de Iraanse Parastou Forouhar (leeft in Berlijn).
De mededeling van MSK
Tijdens de lente van 2017 brengt het MSK twee kunstenaars samen in het nieuw opgerichte Tekenkabinet. De tentoonstelling Ooggetuigen koppelt de maatschappijkritiek van de Spaanse kunstenaar Francisco Goya (1746-1828) aan het sociale engagement van de Iraanse kunstenares Farideh Lashai (1944-2013), in een gedeelde aanklacht tegen geweld en verdrukking.
Overleven in tijden van oorlog
In 2015 verwierf het MSK een exemplaar van Los Desastres de la Guerra van Francisco Goya. Deze reeks gravures over de gruwel van de oorlog ontstond tussen 1810-1820, tijdens de Spaanse onafhankelijkheidsoorlog tegen de Napoleontische bezetting. Ze werd door Goya tijdens zijn leven nooit getoond. In tijden van oorlog en onderdrukking breekt Goya expliciet met de bombastische retoriek van de klassieke schilderkunst: in de plaats van glorieuze helden toont hij gewone burgers die trachten te overleven in tijden van de oorlog. De cyclus wordt beschouwd als een universele aanklacht tegen elke vorm van geweld.
De kritische blik van Farideh Lashai
Ook de Iraanse kunstenares en schrijfster Farideh Lashai werkte in tijden van conflict en verdrukking. In haar tekeningen en prenten combineerde ze de schilderachtige landschappen van haar geboorteland met de technieken van de hedendaagse kunst. In Lashais laatste werk, When I Count, There Are Only You…But When I Look, There Is Only a Shadow (2011-2013), brengt de kunstenares Goyas Desastres tot leven met haar eigen videoprojecties. In haar subtiele maar tegelijk subversieve video-installaties getuigt ze van een kritische blik op de politieke situatie en de moeilijke leefomstandigheden in Iran. Het maakt haar oeuvre ook vandaag bijzonder pertinent.
Ooggetuigen: kunst en humor tegen onrecht
Met Ooggetuigen toont het MSK hoe heden en verleden intiem met elkaar verstrengeld zijn. Goya en Lashai werden bijna exact 200 jaar na elkaar geboren en waren beiden chroniqueurs van het conflict in hun land. Beiden maakten ingrijpende maatschappelijke omwentelingen mee en waren gedwongen te werkten in tijden van onderdrukking en censuur. Beiden gebruikten kunst en zelfs humor om op hun manier actie te ondernemen tegen het onrecht waarvan ze getuigen waren. Dat doen ze met uiteenlopende technieken en met hun eigen beeldtaal.
Een positieve verandering
Door het werk van deze kunstenaars in dialoog te plaatsen, wil het MSK de bezoeker stimuleren tot de positieve verandering van de hedendaagse maatschappij door een beter begrip van het verleden. Die boodschap blijkt tweehonderd jaar na Los Desastres nog steeds actueel, als we kijken naar de talloze conflictsituaties waarmee de wereld de voorbije jaren opnieuw geconfronteerd werd…
Practisch
Open van dinsdag tot zondag van 10u00 tot 18u00
Fernand Scribedreef 1
Citadelpark
9000 Gent
T +32 (0)9 240 07 00
F +32 (0)9 240 07 90
E museum.msk@gent.be
8€
