De kunst van het recht is een tentoonstelling bestaande uit 20 werken uit de collecties van de Brugse musea en een honderdtal komende van verschillende Belgische en buitenlandse musea, maar ook uit particuliere collecties. Met schilderijen, beelden, documenten en manuscripten, wil ze een beeld geven van hoe rechtspraak in de kunst is geïnterpreteerd in de drie eeuwen vóór het einde van het Ancien Régime.
Tekst & foto’s : John Liem
L’art du droit est une exposition composée d’une vingtaine d’œuvres des collections des musées brugeois et d’une centaine de prêts en provenance de différents musées belges et étrangers ainsi que de quelques collections privées. A travers des peintures, des sculptures, des documents et des manuscrits, elle veut donner une image de la façon dont les thèmes relatifs à la justice ont été interprétés dans l’art durant les trois siècles précédant la fin de l’Ancien Régime.
Au vu de ces œuvres, on ne peut que constater qu’à l’époque, la justice est surtout répressive et que les peintures, dessins ou gravures en montrent surtout le côté punitif.
La pièce maîtresse de l’exposition en est un parfait exemple : le Jugement de Cambyse, que Gérard David (un des derniers primitifs flamands) exécute en 1498 sur commande de l’administration de la ville de Bruges. C’est une huile sur panneau qui représente l’arrestation et l’écorchement vif du juge persan Sisamnès accusé de corruption, sur l’ordre de Cambyse (roi de l’empire perse entre 529 et 522 avant Jésus-Christ). Sur différentes gravures et dessins, on peut aussi voir que le fils de Sisamnès est obligé de prendre la place de son père et de siéger sur un fauteuil recouvert de la peau de son père. Mais rassurez-vous, il y a aussi de nombreuses œuvres représentant des scènes provenant de sources bibliques et profanes. Tout ceci devait inciter les juges à exercer leur charge avec la probité requise par leur profession. L’exposition illustre comment certains thèmes, liés à la justice, étaient présents dans l’art durant les derniers siècles de l’Ancien Régime.
L’exposition ne laissera pas un tout grand souvenir, mais les œuvres sont intéressantes et, surtout, la présentation est agréable. Et, ce qui ne gâte rien, il y a encore la collection permanente, qui, pendant la durée de l’exposition L’Art du Droit, n’est visible qu’en partie, mais vaut quand même la peine.
Et puis, à deux pas du Groeninge il y a la Arentshuis qui vaut certainement une visite, car on peut y admirer Le jugement dernier de Jheronimus Bosch, qui a été complètement restauré et qui revient de grandes expositions rétrospectives à ’s Hertogenbosch et à Madrid.
Une œuvre importante que l’on peut admirer dans tous ses détails, car ici, pas de tourisme de masse : nous étions pratiquement seuls. Ce n’est évidemment pas “l’attraction touristique” et les tour-operators ne s’y arrêtent pas !
Que dit le musée
Au 15ème siècle, il était d’usage de décorer les salles des tribunaux avec des œuvres visant à inciter les juges à exercer leur charge avec la probité requise par leur profession. Le plus souvent, le choix se portait sur ‘Le Jugement dernier’, le moment suprême de la justice divine. Mais d’autres scènes provenant de sources bibliques et profanes furent aussi le sujet d’œuvres illustrant la thématique du droit. Ces ‘exempla iustitiae’ constituaient des modèles de jugements équitables. Ce fut le cas du ‘Jugement de Cambyse’, que Gérard David exécuta en 1498 sur commande de l’administration de la ville. Cette œuvre représentant l’atroce supplice d’un juge corrompu figurait autrefois dans la salle du tribunal de l’Hôtel de ville de Bruges et est aujourd’hui l’une des pièces maîtresses de la collection du Groeningemuseum.
En dehors de la salle du tribunal, d’autres objets d’art font également référence au droit, comme des peintures, des estampes, des dessins, des sculptures et des vitraux. Cette exposition est composée d’une vingtaine d’œuvres des collections de Musea Brugge et d’une centaine de prêts en provenance de Belgique et de l’étranger. ‘L’art du droit’ donne ainsi une image fascinante de la façon dont les thèmes relatifs à la justice ont trouvé leur expression dans l’art au cours de l’Ancien Régime.
Prix
€ 8,00 (incl. collection permanente + Brugse Vrije)
€ 6,00 (> 65 a. et 12-25 a)
De kunst van het recht is een tentoonstelling bestaande uit 20 werken uit de collecties van de Brugse musea en een honderdtal komende van verschillende Belgische en buitenlandse musea, maar ook uit particuliere collecties. Met schilderijen, beelden, documenten en manuscripten, wil ze een beeld geven van hoe rechtspraak in de kunst is geïnterpreteerd in de drie eeuwen vóór het einde van het Ancien Régime.
Wat onmiddellijk opvalt, is dat in die periode rechtspraak vooral repressief is en dat de schilderijen, tekeningen en gravures vooral de zware straffen uitbeelden.
Het topwerk van de tentoonstelling is hiervan een perfect voorbeeld: Het Oordeel van Cambyses, een schilderij op paneel, in 1498 door Gérard David (een van de laatste Vlaamse primitieven) uitgevoerd op bestelling van het Brugs stadsbestuur. Beschuldigd van corruptie, wordt rechter Sisamnes op bevel van Cambyses ( koning van het Perzische Rijk tussen 529 en 522 v.Chr.) gearresteerd en levend gevild. In de rechterbovenhoek van het schilderij, evenals in verschillende prenten en tekeningen, kan je zien dat de zoon van Sisamnes, verplicht om zijn vaders plaats in te nemen, gezeten is op een zetel bedekt met de huid van zijn vader. Maar wees gerust, er zijn ook veel werken met Bijbelse en profane scènes.
Dit alles moest de rechters aanzetten te handelen met de nodige professionele integriteit. Deze expo toont dus hoe bepaalde justitiële thema’s aanwezig zijn in de kunst van de laatste eeuwen voor het Ancien Regime.
De tentoonstelling laat zeker geen onvergetelijke herinnering na, maar de werken zijn interessant en vooral, de presentatie is aangenaam.
En, lekker meegenomen, is er ook nog de permanente collectie die, tijdens de duur van De kunst van het recht, slechts gedeeltelijk zichtbaar is maar ze is niettemin de moeite waard.
En, vlak naast het Groeningemuseum is er het Arentshuis dat je niet mag missen. Je kan er namelijk terug het volledig gerestaureerd Laatste Oordeel van Jheronimus Bosch bewonderen, na de omzwerving langs de belangrijke retrospectieven van ’s Hertogenbosch en Madrid.
Een belangrijk werk dat kan worden bewonderd in al zijn details, want hier geen massatoerisme: we waren vrijwel alleen. Dit is niet echt een “toeristische attractie” en de touroperators hebben hier geen stopplaats voorzien!
Wat zegt het museum
In de vijftiende eeuw was het gebruikelijk om rechtszalen te versieren met kunstwerken die de schepenen-rechters moesten aansporen om hun beroep gewetensvol uit te voeren. Dikwijls koos men als onderwerp voor het ultieme moment van goddelijk recht: het Laatste Oordeel. Maar ook andere gebeurtenissen uit Bijbelse en profane bronnen vormden het onderwerp van gerechtigheidstaferelen of ‘exempla iustitiae’ (voorbeelden van rechtvaardige rechtspraak). Zo voltooide Gerard David in 1498 op vraag van het Brugse stadsbestuur ‘Het oordeel van Cambyses’. Dit bijzonder gruwelijke werk hing ooit in de rechtszaal van het Brugse stadhuis en is nu één van de topstukken van het Groeningemuseum.
Ook buiten de rechtszaal werden onderwerpen gerelateerd aan gerechtigheid afgebeeld in schilderijen, prenten, tekeningen, beeldhouwwerken en glasramen. In de tentoonstelling ‘De kunst van het recht’ wordt een twintigtal kunstwerken uit de collecties van Musea Brugge aangevuld met een honderdtal bruiklenen uit binnen- en buitenland. Ze schetsen een fascinerend beeld van de manier waarop gerechtigheid tijdens het ancien régime in de kunst werd verbeeld.
Tarieven
€ 8,00 (inclusief permanente collectie + Brugse Vrije)
€ 6,00 (> 65 j. en 12-25 j.)
