Hermitage Amsterdam, (geopend in 2009), een filiaal van de Hermitage in Sint-Petersburg, is gevestigd in een prachtig gebouw, Amstelhof, aan de oevers van de Amstel.
U hoeft dus niet naar de Hermitage in Sint-Petersburg te gaan om te genieten van de Russische kunst, geschiedenis en cultuur en momenteel brengt de Hermitage Amsterdam twee tentoonstellingen: Dining with the Tsars en Hollanders van de Gouden Eeuw.
Twee tentoonstellingen te bezichtigen in hetzelfde zeer aangename museum, een luxe. Geen tentoonstellingen voor het massatoerisme, maar interessant en met een zeer aantrekkelijke presentatie. Amsterdamse musea zijn trouwens altijd een aanrader
DINING WITH THE TSARS. BREEKBARE SCHOONHEID UIT DE HERMITAGE
In deze lustrumtentoonstelling van de Hermitage Amsterdam, lijkt het alsof de bezoeker zijn entree doet in de grote zaal van het paleis, waar de serviezen feestelijk staan opgesteld.
Het Cameeënservies, dat in zijn geheel 700-stuks telt, vertelt, samen met zeven andere schitterende serviezen, het verhaal van de bals en banketten van het tsarenhof. Maar ook de mode, de etiquette en de intriges aan het hof, worden in meerdere zalen van de tentoonstelling niet vergeten.
Al deze diner- en dessertserviezen zijn aangeschaft door of geschonken aan de tsarenfamilie tussen 1745 en 1894. Het gaat om meer dan 15.000 stukken, waarvan er 1.034 in deze tentoonstelling te zien zijn. De objecten zijn van artistiek hoog decoratieniveau, en komen uit toonaangevende porselein- en creamwarefabrieken, zoals Meissen, Sèvres, Gardner en Wedgwood. De tentoonstelling bevat ook een niet eerder gebruikt servies van een latere ‘tsaar’: een officieel geschenk aan Sovjetleider Stalin. Dit servies van de Herend Porseleinmanufactuur uit Hongarije, kreeg hij in 1949 cadeau van het Hongaarse Ministerie van Industrie voor zijn zeventigste verjaardag.
HOLLANDERS VAN DE GOUDEN EEUW
De aankondiging voor deze tentoonstelling schrikte mij meer af dan dat ze mij zin gaf voor een bezoek. Een reeks portretten uit de 17e eeuw was niet direct mijn lievelingsonderwerp.
Maar wat ben ik blij dat een tweede tentoonstelling me naar het Hermitage trok en dat mijn vooringenomenheid volledig fout bleek!
Dertig reusachtige groepsportretten uit de 17de eeuw, afkomstig uit de collecties van het Amsterdam Museum en het Rijksmuseum, zijn uniek in de wereld en vanwege hun formaat zelden te zien. Deze ‘broers en zussen’ van De Nachtwacht , hangen in dubbele rijen op de diepgrijze wanden van de grote zaal.
In de zeventiende eeuw ligt in Europa de macht nog steeds in handen van vorsten en kerkelijke bestuurders, alleen de Republiek der Zeven Verenigde Provincies wordt geregeerd door de burgerij. En deze burgers zorgden ervoor dat de Republiek een van de machtigste en welvarendste naties van Europa werd. Ook de geschiedenis van deze Republiek wordt, via een aantal kleinere zalen, belicht aan de hand van onderwerpen als overzeese handel, immigratie, uitbreiding van Amsterdam, sociale zorg en het hechte onderlinge netwerk van de regenten.
Kunst en geschiedenis, hand in hand, een aanrader.
De medeling van het Hermitage:
In het jaar dat de Hermitage Amsterdam haar vijfjarig bestaan aan de Amstel viert, opent op 6 september 2014 de lustrumtentoonstelling Dining with the Tsars. Breekbare schoonheid uit de Hermitage. Aan de hand van acht porseleinen en creamware serviezen uit de Hermitage St.-Petersburg worden de bals en banketten van het tsarenhof beleefd. Bezoekers wanen zich te gast, alsof ze in bezit zijn van een keizerlijke uitnodiging, de trappen van het Winterpaleis bestijgen, de etiquetteregels leren, zich opmaken voor het officiële bezoek. Vervolgens maken zij hun entree in de grote zaal waar de serviezen feestelijk staan opgesteld.
De schitterende serviezen, maar liefst 1034 onderdelen op authentiek gedekte tafels met gedecoreerde tafelstukken, tonen de betoverende grandeur van de banketten die de tsaren hielden. De tentoonstelling vertelt het verhaal van de exorbitante bal- en banketcultuur, die onder Catharina de Grote (reg. 1762–96, ‘de koningin van de feestelijkheden’) tot een hoogtepunt kwam met honderden gerechten per banket en duizenden balbezoekers. De laatste tsaar Nicolaas II (reg. 1894–1917) en zijn vrouw Alexandra organiseerden de grootste bals, maar waren daarbij zelf zo kort mogelijk aanwezig. Met hun aftreden verdween de bal- en banketcultuur die ooit tot de verbeelding van alle Europese hoven sprak.
© State Hermitage Museum, St Petersburg
Hoogtepunten
Topstukken zijn de serviezen van Catharina de Grote, zoals het Groene Kikkerservies (Wedgwood, Engeland), het ooit bijna duizenddelige Cameeënservies (Sèvres-porseleinfabriek, Parijs, voor het eerst tentoongesteld met verguld zilveren bestek) en het Berlijnse Dessertservies (Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin). Maar ook serviezen van latere tsaren zijn indrukwekkend mooi en betekenisvol vanwege de Europese geschiedenis die er onlosmakelijk mee verbonden is. De serviezen zijn conform de etiquette opgesteld, aangevuld met uitbundige tafeldecoraties, verguld kristallen glaswerk, kandelaars, vazen, gedetailleerd zilverwerk en wandversieringen. Van de serviezen zijn veel uiteenlopende onderdelen te bewonderen, van koelers voor likeurflessen en ijscoupes tot en met peper- en zoutstellen en tafelfiguurtjes aan toe.
De tentoonstelling biedt ook een kijkje in de keizerlijke keuken, waarbij diners met 300 gerechten geen uitzondering vormden. Vooral het dessert was een hoogtepunt en bij uitstek de gang die de rijkdom en verfijnde smaak van de gastheer toonde. Het werd met bijzondere vindingrijkheid geserveerd en rijkelijk versierd. Er is aandacht voor de iconografie en voor de diplomatieke rol van het geven van serviezen en staatsbanketten in de achttiende en negentiende eeuw. De bals en voorstellingen, de roddel en intriges ontbreken niet. Mede aan de hand van citaten uit de mémoires van de Nederlandse Marie Cornélie van Wassenaer Obdam worden de uitspattingen aan het Russische hof beschreven. Zij was in het gevolg van Anna Paulowna en de latere koning Willem II in 1824 te gast in het Winterpaleis.
Verrassend slot is het nooit eerder gebruikte, noch tentoongestelde servies dat door het Hongaarse volk in 1949 aan Stalin werd geschonken. Het illustreert de diplomatieke rol die serviezen ook in de twintigste eeuw speelden.
Niet eerder is zo veel porseleinen serviesgoed uit de Hermitage St. Petersburg in Nederland te zien geweest. Haar rijke collectie Europees porselein telt meer dan 15.000 delen, aangeschaft door of geschonken aan de tsarenfamilie tussen 1745 en de jaren voor de Eerste Wereldoorlog. De vaak unieke stukken zijn geproduceerd door toonaangevende porseleinfabrieken als Meissen, Sèvres, Gardner en Wedgwood en gedecoreerd op het allerhoogste artistieke niveau.
© State Hermitage Museum, St Petersburg
Hollanders van de Gouden Eeuw
Vanaf 29 november 2014 tot en met eind 2016 opent in de Hermitage Amsterdam de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw. In deze presentatie staan meer dan dertig groepsportretten uit de 17de centraal. De reusachtige schilderstukken afkomstig uit het Amsterdam Museum en het Rijksmuseum worden aangevuld met andere schilderijen en objecten. Samen illustreren zij het verhaal van het voor Nederland zo typerende collectieve burgerschap. Deze ‘broers en zussen’ van De Nachtwacht zijn uniek in de wereld en vanwege hun formaat zelden te zien. Dankzij een bijzonder samenwerkingsverband tussen het Amsterdam Museum, het Rijksmuseum en de Hermitage Amsterdam worden deze meesterwerken de komende jaren zichtbaar voor een groot (internationaal) publiek.
De vraag wie deze schutters, regenten en regentessen waren en wat zij deden binnen de 17de-eeuwse stadscultuur vormt de rode draad van het verhaal. Terwijl in de rest van Europa de macht in handen lag van vorsten en kerkelijke bestuurders wordt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden geregeerd door de burgerij. Door stad en land te besturen, handel te drijven, de verdediging van de stad op zich te nemen, wetenschappelijke ontwikkelingen te stimuleren en het sociale vangnet in te richten en te beheren, zorgen de burgers ervoor dat de Republiek een van de machtigste en welvarendste naties van Europa werd. De tentoonstelling geeft letterlijk en figuurlijk een gezicht aan deze invloedrijke mannen en vrouwen, vooral uit de stad Amsterdam, en maakt duidelijk hoe de 17de-eeuwse mentaliteit leidde tot omgangsvormen en normen die in onze hedendaagse samenleving nog steeds kunnen worden herkend.
Direct bij binnenkomst in de grote benedenzaal van de Herenvleugel staat de bezoeker oog in oog met de invloedrijke burgers van de 17de-eeuwse stad. De doeken – het grootste exemplaar meet circa 3 bij 6 meter – worden in dubbele rijen gehangen en staan garant voor een spectaculaire presentatie.
Schuttersstukken
Als ‘hoeders’ van de stad lieten de schutters groepsportretten maken die op de wanden van de doelengebouwen pronkten, waar leden van de schutterijen bijeenkwamen. De twee grootste schuttersstukken, beide uit 1642 uit de collectie van het Rijksmuseum (in bruikleen van de stad Amsterdam), hingen oorspronkelijk in de Kloveniersdoelen op dezelfde wand als De Nachtwacht en zijn decennialang niet te zien geweest.
Links: Nicolaes Eliasz Pickenoy, Schutters van de compagnie van kapitein Jan Claesz Vlooswijck, 1642, Rijksmuseum Amsterdam, 340 x 527 cm.
Rechts: Jacob Backer, Schutters van de compagnie van kapitein Cornelis de Graeff, 1642, Rijksmuseum Amsterdam, 367 x 511 cm.
Regentenstukken
Naast de inspanningen op het gebied van orde en veiligheid nam de gefortuneerde bovenlaag van de stadsbevolking ook het bestuur van zorg- en tuchtinstellingen op zich. Om hun barmhartigheid en goed bestuur vast te leggen, lieten deze regenten en regentessen zich veelal aan de vergadertafel afbeelden terwijl zij bezig zijn met hun bestuurstaken. Twee tamelijk vroege regentenstukken door Werner van den Valckert worden momenteel door het Rijksmuseum gerestaureerd en zullen in Hollanders van de Gouden Eeuw voor het eerst weer worden getoond. De schilderijen laten onder meer zien dat het bestuur van een liefdadigheidsinstelling in het 17de-eeuwse Holland bepaald niet alleen voorbehouden was aan mannen. De vrouwen, die eveneens werden geportretteerd, waren zelfs verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken in de tehuizen.
Links: Werner van den Valckert, Vier regenten en de binnenvader van het leprozenhuis te Amsterdam, 1624, Rijksmuseum Amsterdam, 134 x 209 cm.
Rechts: Werner van den Valckert, Drie regentessen en de binnenmoeder van het leprozenhuis te Amsterdam, 1624, Rijksmuseum Amsterdam, 132 x 189,5 cm.
Gildenstukken
Ook kapitaalkrachtige ambachtsgilden konden zich permitteren om groepsportretten te laten maken. Het gilde dat de meeste groepsportretten op zijn naam heeft staan, is het Amsterdamse Chirurgijnsgilde. Zo zijn bijzondere Anatomische Lessen te zien, waaronder De osteologieles van Dr. Sebastiaen Egbertsz uit 1619 van Nicolaes Eliasz Pickenoy.
Nicolaes Eliasz Pickenoy, De osteologieles van Dr. Sebastiaen Egbertszem> 1619, Amsterdam Museum, 135 x 186 cm
Link naar het heden
Op de bovenverdieping gaat de tentoonstelling dieper in op de stedelijke samenleving en de achtergrond van de Hollandse groepsportretten uit de Gouden Eeuw. Historische beelden worden afgewisseld met audiovisuele presentaties waarin verbindingen worden gelegd naar het heden. Zo worden kenmerkende Hollandse culturele verworvenheden als egalitarisme, tolerantie en vrijheidszin nader verkend en trekt Hollanders van de Gouden Eeuw een parallel tussen de 17de-eeuwse Republiek en het Nederland van vandaag. Nederlandse bezoekers wordt als het ware een spiegel voorgehouden; voor buitenlandse bezoekers is de tentoonstelling een (hernieuwde) kennismaking met de Nederlandse mentaliteit van vroeger en nu.
De tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw is mede mogelijk gemaakt dankzij de deelnemers van de BankGiro Loterij en het Mondriaan Fonds.
Voor meer informatie: hollandersvandegoudeneeuw.nl.
Practisch
Amstel 51, Amsterdam
Dagelijks 10-17 uur
15 € – combi 20€
Hermitage Amsterdam, (ouvert depuis 2009) une antenne de l’Ermitage à Saint-Pétersbourg, est situé dans un bel immeuble, l’Amstelhof, sur les rives de l’Amstel.
Pas besoin d’aller à l’Ermitage à Saint-Pétersbourg pour découvrir l’histoire, l’art et la culture russes.
L’Hermitage Amsterdam propose actuellement deux expositions : Dining with the Tsars et Hollanders van de Gouden Eeuw. Deux expositions dans un même musée, un luxe.
Pas des expositions destinées au tourisme de masse, mais bien intéressantes et présentées de manière fort attrayante. Les musées d’Amsterdam valent d’ailleurs toujours le déplacement.
DINING WITH THE TSARS. BEAUTÉ FRAGILE DE L’HERMITAGE
Pour cette exposition, le visiteur a l’impression de faire son entrée dans la salle principale du palais, où sont présentés les services de dîners festifs. Le service aux Camées, comptant au total plus de 700 pièces, raconte avec sept autres superbes services, l’histoire des banquets et bals donnés à la cour des Tsars. Dans plusieurs autres salles, la mode, l’étiquette ainsi que les intrigues à la Cour sont également présents dans cette exposition. Tous ces services ont été achetés par ou offerts à la famille des tsars entre 1745 et 1894. L’ensemble compte plus de 15000 pièces et 1034 de celles-ci sont à voir dans cette exposition.
Tous les objets sont d’un très haut niveau artistique et décoratif et proviennent des plus grandes manufactures de porcelaine et creamware telles que Meissen, Sèvres, Gardner et Wedgwood.
On peut aussi y voir un service, jamais utilisé, d’un « tsar » plus tardif : un cadeau officiel du Ministère de l’Industrie hongrois offert en 1949, au dirigeant soviétique Staline à l’occasion de ses septante ans.
LES HOLLANDAIS DU SIECLE D’OR
L’annonce pour cette exposition m’effrayait plus qu’elle ne me donnait envie de la visiter.
Une série de portraits du XVIIe siècle n’était pas directement mon sujet favori. Mais je suis bien content qu’une deuxième exposition de l’Hermitage m’ait attiré et que j’aie pu constater que mon préjugé s’est avéré complétement faux !
Trente énormes portraits de groupe du XVIIe siècle, provenant des collections du Rijksmuseum et du Musée d’Amsterdam, sont uniques au monde et à cause de leur taille rarement à voir. Ces « frères et sœurs » de la Ronde de Nuit, pendent en rangées doubles sur les murs gris sombre de la grande salle.
Dans l’Europe du 17e siècle, le pouvoir est toujours détenu par les princes et les ecclésiastiques, sauf dans la république des sept Provinces-Unies qui est gouvernée par l’ensemble des citoyens. Et ces citoyens font de la république une des nations les plus puissantes et les plus riches d’Europe. Dans de nombreuses petites salles annexes, l’histoire de cette république nous est montrée au travers du commerce maritime, de l’immigration, de l’expansion d’Amsterdam, de l’aide sociale et du réseau de collaboration des régents.
Art et histoire, main dans la main, a recommander !
Infos pratiques
Amstel 51, Amsterdam
Tous les jours 10-17
15 € – combi 20€
