Het cultureel centrum in Strombeek heeft een rijke traditie aan interessante, intelligente en uitstekend gedocumenteerde tentoonstellingen. Met learnings from Documenta is het ook niet anders: en hoogst interessant initiatief voor wie de reis naar Kassel of/en Athene niet heeft kunnen waarmaken. Highlights van Documenta op een zilveren schoteltje geserveerd!
Het cultureel centrum in Strombeek heeft een rijke traditie aan interessante, intelligente en uitstekend gedocumenteerde tentoonstellingen. Met learnings from Documenta is het ook niet anders: en hoogst interessant initiatief voor wie de reis naar Kassel of/en Athene niet heeft kunnen waarmaken. Highlights van Documenta op een zilveren schoteltje geserveerd!
Zover over het initiatief zelf. Qua inhoud moet ik eerst verduidelijken dat kunst en politiek engagement voor mij een zeer delicaat tandem zijn. Documenta was dit jaar uitzonderlijk polemiek in het teken van de vluchtelingen crisis. Heel wat vrienden kunstenaars die naar Kassel waren afgereisd waren op zijn minst heel weinig enthousiast.
Het probleem dat zich stelt wanneer politiek in het ‘instituut museum’ belandt, is dat dit gegeven alleen maakt dat de werken door het ‘systeem’ gerecupereerd c.q. gesteriliseerd worden. Daarbij heb je ook het probleem dat zich altijd stelt bij tentoonstellingen met kunstenaars met zeer verschillende achtergronden: voor ieder werk moet je hun cultuurcodes en geschiedenis eigen maken.
Dit maakt dat – na initieel een tijdje ‘rondzwalpen zonder te begrijpen’ – ik een tafeltje heb opgezocht om er de begeleidende teksten te lezen. Het is by the way een hele mooie uitgave en na een halfuur lezen begon ik toch een en ander te begrijpen.
Is het de moeite waard? Zeker om een gevoel te krijgen van wat zich vandaag in de kunstwereld afspeelt en wanneer men de voortrekkersrol van Documenta voor ogen heeft. Veel Hedendaagse Kunst is stillaan afgedwaald naar een ‘esthetiserende nietszeggendheid’ waar men de grens met het evenementiële wel heel moeilijk kan trekken. L’art à l’état gazeux zoals de titel van het boekje van Yves Michaux. Hier belanden we in een typische hegeliaanse contrabeweging. Alleen voor dit inzicht is het de moeite om naar Strombeek af te reizen.
Er is eveneens een ere-saluut aan Jan Hoet: ontroerend mooi hoe hij over kunst sprak…
Nota: er is ook een tentoonstelling in Molenbeek die ik zal commentariëren na mijn bezoek.
De mededeling van het C.C.
Documenta wordt beschouwd dé moeder van alle grote tentoonstellingen met als intentie het vijfjaarlijks tonen van een stand van zaken in de kunst. In die vijf jaar wordt een enorm kennisreservoir opgebouwd waarvan “de sector” sowieso geacht wordt iets te kunnen leren. Echter, tijden van versnelling alsook het jaar na jaar cumulerend aanbod aan biënnales en vooral Art Fairs maken dat de vele opgedane kennis snel opdroogt, terwijl het volgende grote project zich al aandient. Zo vergaat het ook documenta: de biënnales verdringen zich en het vele researchwerk wordt snel vergeten.
Learning from Athens
De actuele documenta 14 werd ontdubbeld en gaat zowel door in Athene als, traditiegetrouw, in het Duitse Kassel. De titel van d14 luidt Learning from Athens – de stad die gebukt gaat onder een zichtbare crisis en bekend staat als een open poort voor de vele mensen die noodgedwongen via Griekenland verder Europa-inwaarts proberen te geraken. Athene als historische bakermat van de democratie – een stad die in het begin van de jaren zeventig gebukt ging onder een repressief regime van rechtse kolonels en nu door omstandigheden door buitenlandse instanties wordt gedwongen om het sociale helemaal overboord te gooien in het perspectief van het terugbetalen van een grote schuld.
Learning from documenta
In Learning from Documenta blikken we terug op d14 die al eindigt midden september 2017. Wat kunnen we van d14 leren? Er zijn de kunstenaars en hun werk, de publicaties, de kritiek, het discours als vinger op de pols. Learning from documentablikt terug op basis van een subjectieve greep uit d14, de verzameling van S.M.A.K. en andere bronnen die helpen inzicht te bieden in “onze” complexe, globale, 24/7 wereld.
De ontdubbeling van de actuele d14 wordt doorgetrokken naar Learning from documenta: met Molenbeek worden twee bescheiden antennes opgezet: één in de publiek erg zichtbare, ruime garage van Galerie Paul Kusseneers in Molenbeek en één in én bij Brass’Art – de pop-upruimte op het Gemeenteplein in Molenbeek.
Ook al omdat wij structureel met S.M.A.K. samenwerken, is er een relatie met documenta: wijlen directeur Jan Hoet realiseerde documenta 9 in Kassel in 1992, de enige Belg die deze eer mocht waarnemen. Ook hieraan wordt aandacht besteed, puttend uit de rijke archieven van S.M.A.K.
Praktisch
Cultuurcentrum Strombeek
Gemeenteplein
1853 Strombeek-Bever
ma-za 10u-22u, zo 10u-18u
Brass’art
Gemeenteplaats 28
1080 Sint-Jans-Molenbeek
ma, wo-zo 8u-22u
Kusseneers Gallery
Menenstraat 10
1080 Sint-Jans-Molenbeek
do-za 14u-18u
Deelnemende kunstenaars:
Wang Bing, Maria-Magdalena Campos-Pons, Aboubakar Fofana, Hans Haacke, Hiwa K, David Lamelas, les gens d’Uterpan, Jonas Mekas, Eva Stefani, Lois Weinberger, Maria Ikonomopoulou & Ali Moraly
Le Centre Culturel de Strombeek a une riche tradition d’expositions intéressantes, intelligentes et bien documentées. Avec learnings from Documenta, ce n’est pas autrement : une initiative très intéressante pour ceux qui n’ont pas été en mesure de faire le voyage à Kassel ou/et Athènes. La Documenta servie sur un plateau d’argent.
Voilà pour l’initiative de Strombeek. En ce qui concerne le contenu, je dois d’abord préciser que l’art et l’engagement politique forment pour moi un tandem très délicat et font rarement bon ménage. Cette année, la Documenta a été exceptionnellement polémique avec la crise des réfugiés en toile de fond. Beaucoup d’amis d’artistes s’étaient rendus à Kassel et le moins qu’on puisse dire c’est qu’ils n’étaient pas très enthousiastes.
Le problème qui se pose lorsque la politique entre dans l’institution muséale, est que cela implique que les œuvres sont déjà récupérées ou stérilisées par le système. Il y a également le problème qui se pose dans les expositions avec des artistes d’horizons très différents : il faut apprendre leurs propres codes culturels et leur histoire pour comprendre leur œuvre.
Donc, après avoir ‘ erré sans comprendre’, je me suis rendu à une table et j’ai lu pendant une demi-heure les textes d’accompagnement. C’est par ailleurs une très belle édition et après l’avoir lue, j’ai commencé à comprendre certaines œuvres.
Est-ce que cela vaut le déplacement ? Oui : pour se faire une idée de ce qui se passe dans le monde de l’art d’aujourd’hui et quand on a le rôle de pionnier de la Documenta à l’esprit. Beaucoup d’art contemporain s’est embourbé dans un “esthétisme sans signification” où il était très difficile de tracer la frontière avec l’événementiel comme par exemple celui de la mode. ‘L’art à l’état gazeux ‘comme dit le titre de l’excellent petit ouvrage d’Yves Michaux. Ici, nous nous trouvons dans un contre-mouvement typiquement hégélien. C’est cette vision qui donne tout son sens à une visite de l’exposition de Strombeek.
Note : il y a aussi une exposition à Molenbeek que je commenterai après ma visite.
