Voor de kunstliefhebbers die jullie zijn, heb ik een uiterst interessante weekend tip: een uitstap naar Den Haag! De stad is op zichzelf al zeer de moeite waard en momenteel kan u genieten van twee uitzonderlijke tentoonstellingen: Mondriaan in het Gemeentemuseum van Den Haag, en in Wassenaar, een randgemeente van de stad, hedendaagse kunst in het nieuwe museum Voorlinden.
Voor de kunstliefhebbers die jullie zijn, heb ik een uiterst interessante weekend tip: een uitstap naar Den Haag! De stad is op zichzelf al zeer de moeite waard en momenteel kan u genieten van twee uitzonderlijke tentoonstellingen: Mondriaan in het Gemeentemuseum van Den Haag, en in Wassenaar, een randgemeente van de stad, hedendaagse kunst in het nieuwe museum Voorlinden.
Met deze twee tentoonstellingen krijgt u een overzicht van de evolutie van de moderne kunst tot op de hedendaagse variante. De Romeinen wisten het al: nihil novi sub sole en in de 18e eeuw heeft de scheikundige, Antoine Lavoisier, het toch maar bevestigd: Rien ne se perd, rien ne se crée, tout se transforme
In het Gemeentemuseum, die de grootste collectie Mondriaans ter wereld bezit (die uit maar liefst 300 werken bestaat), wordt elke fase uit zijn indrukwekkende loopbaan op spectaculaire wijze in beeld gebracht.
In Museum Voorlinden kan men dan de hedendaagse “transformaties” bewonderen van het baanbrekend werk van Mondriaan.
De ontdekking van Mondriaan→Gemeentemuseum. Den Haag
De eerste dertig jaar was natuurschoon een inspiratiebron voor Mondriaan: de velden rond Winterswijk, het Brabantse platteland, het riviertje de Gein, Domburg met z’n zee en het strand.
Op zijn 39e, in 1911, gooit hij zijn leven radicaal om en gaat zijn geluk beproeven in de bruisende kunstwereld van Parijs.
Hij maakt er kennis met het kubisme van Pablo Picasso, en gaat abstracter gaan werken. Hij wil de zichtbare werkelijkheid terugbrengen tot de absolute essentie: een ritme van vlakken en kleuren, horizontalen en verticalen; altijd op zoek naar balans, harmonie, ritme, een nieuwe beeldtaal voor de toekomst. Hij blijft zichzelf altijd opnieuw uitvinden en blijft daardoor nog steeds modern.
“Verticale en horizontale lijnen zijn de uitdrukking van twee tegengestelde krachten; deze bestaan overal en beheersen alles; hun wederkerige actie vormt ‘leven”.
Steeds zoekend en experimenterend, denkt Mondriaan nooit: nu heb ik het gevonden en blijf dit de rest van mijn leven doen; hij blijft niet binnen de kaders van zijn eigen theorie. Je kunt in zijn eerste non-figuratieve kunst nog de natuur zien, maar op een gegeven moment houdt dat op. en enkele jaren later eindigt zijn werk in een explosie van rode, gele, blauwe stippen en vlakken.
Vanaf 1915 liet Mondriaan (1872-1944) de natuur en de zichtbare realiteit steeds verder los. Wanneer hij een bloem schildert, frustreert het hem dat hij er niet in slaagt het leven van die bloem te verbeelden. Daarom wilt hij niet langer de werkelijkheid kopiëren. Realisme in de kunst leidt volgens Mondriaan slechts tot illusies; als kunstenaar denkt je dan: houd nou eens op met weer iets nabootsen.
De evolutie is er gekomen door zich eerst te verlossen van de traditie en dan te gaan experimenteren met vormen en kleuren: frivole en felgekleurde molens, appelbomen, kathedralen en duinlandschappen. Consequent gaat hij op zoek naar het nieuwe, en droomt van een kunst voor een nieuwe moderne wereld. “Instinctief voelde ik aan dat de schilderkunst een nieuwe manier moet vinden om de schoonheid van de natuur uit te drukken” en hij vervolgt: “Inderdaad is de mens in het esthetisch aanschouwen een middel gegeven om zich met het universele abstract, dat is bewust, te verenigen”
Na Parijs en ondanks een plezierige leven in Londen groeit ook hier zijn angst voor de nazi’s en na twee jaar vlucht hij naar New York.
In New York leert Mondriaan op zijn 68e een nieuwe wereldstad kennen, met gloednieuwe muziek – de Boogie Woogie – en een bruisend uitgaansleven. De werkelijk moderne kunstenaar ziet de wereldstad als in vorm gebracht abstract leven; zij staat hem nader dan de natuur, zij zal hem eerder dan deze schoonheidsontroering geven
Dit wordt geconcretiseerd in zijn laatste meesterwerk, Victory Boogie Woogie, dat na zijn overlijden in 1944 onafgemaakt op zijn schildersezel in zijn atelier achterblijft. In echte boogiewoogie zie ik een strekking die aan de mijn verwant is: destructie der melodie, opbouw door voortdurende tegenstelling van pure uitdrukkingsmiddelen. Dynamisch ritme
Met ruim 300 werken is de Mondriaancollectie van het Gemeentemuseum de grootste ter wereld. Het is ongeveer een kwart van het oeuvre dat Mondriaan bij elkaar heeft getekend en geschilderd. De collectie bestrijkt iedere fase van Mondriaans indrukwekkende loopbaan. Van de vroege avontuurlijke landschappen die hij schildert in en om Amsterdam en Domburg, langs de fundamentele abstractie die hij ontdekt in Laren en Parijs, helemaal tot aan New York waar hij een radicaal nieuw ritme ontdekt dat zijn laatste meesterwerk Victory Boogie Woogie (1942-1944) definieert.
In een aanpalend kabinet, zijn uiteenlopende werken te zien die Mondriaan in opdracht uitvoert om in zijn levensonderhoud te voorzien. Zo schildert hij, op verzoek, ook wel kopieën van oude meesters.
Op zich is deze tentoonstelling alleen al de verplaatsing naar Den Haag waart, maar nu krijgt u er nog de mogelijkheid om een tweede interessant museum te bezoeken, gelegen in een prachtig park.
Voorlinden. Wassenaar
Op amper een half uurtje rijden van Den Haag, midden in de duinen van Wassenaar, in de buurt van het strand van Scheveningen, ligt Voorlinden, een droom Museum in een droomlocatie.
In een historische Park van 40 hectare, bestrooid met verschillende bomen en vijvers ligt het grote, hedendaags museum; het is geflankeerd door een enorme bakstenen gebouw uit de jaren 1920, in Schotse stijl.
Het gebouw is ontworpen door Kraaivanger Architects en het is een langwerpig gebouw geworden uit natuursteen en glaswanden zodat het natuurlijk licht als het ware het hele gebouw overstroomd. Ga maar eens kijken op het internet site en u zal kunnen zien dat moderne architectuur meer is dan wat we in ons land of in Gent te zien krijgen. http://www.kraaijvanger.nl/
Museum en park zijn het private speeltje van Nederlandse miljardair Joop van Caldenborg, al jaren te vinden in lijst van 200 topverzamelaars in de wereld.
In Voorlinden zijn twee tentoonstellingen te zien:
De eerste, De Tussentijd, een ontdekkingsreis langs kunstwerken die de kijker ertoe aanzetten deze gevoelstijd te laten ervaren. De kijker wordt uitgenodigd om te vertragen, tot stilstand te komen en voor een moment de kloktijd te vergeten (commentaar van de bezoekersgids)
De kloktijd ben ik vergeten, vertragen en tot stilstand komen valt nog mee als je halt houdt voor een kunstwerk, maar of ik de gevoelstijd heb ervaren, durf ik sterk betwijfelen. De mosselpot (tafel model!) van Marcel Broodthaers is een tegenvaller voor wie het grote model in het SMAK (Gent) kent. Zijn film waarin hij poëzie in de regen schrijft is ook een (te) typisch Broodthaers fenomeen en de helium ballon van Edith Deknyndt is, sorry, meer fysica dan kunst.
Het is een wandeling tussen internationale en Belgische kunstenaars, die gekozen zijn door de verzamelaar. Met bekende namen als Damien Hirst, Latifa Eckchah, Jozef Beuys, Anselm Kiefer en de reeds vernoemde Belgen.
Het gigantisme is een kenmerk van hedendaagse kunst, en dus geen hedendaagse kunst tentoonstelling zonder monumentale werken. Het spuuglelijke zonnebadend koppel van Ron Mueck, het pseudo zwembad van Leandra Erlich, waar men kan onder doorlopen en het gigantische staalplaten doolhof van Richard Serra. Dit laatste komt niet echt tot zijn recht, de ruimte is te bekrompen om het staaldoolhof tot zijn recht te laten komen. Er wordt ook niet vermeld of dit kunstwerk door Arcelor Mittal is vervaardigd, met wie Serra heeft samengewerkt.
Na al dit hedendaags geweld, kan de bezoeker ook nog een tijdelijke tentoonstelling bezoeken: van Rodney Graham: That’s not me.
De tweede: Rodney Graham is een multidisciplinaire conceptuele kunstenaar die ook schildert, boeken schrijft en muziek maakt. Deze tentoonstelling toont grote, monumentale lichtbakken waarin kleurendia’s van achteren worden belicht. In deze dia’s kruipt Rodney als acteur in de huid van verschillende personages en/of beroepen.
Rodney Graham mag een wereldberoemd kunstenaar zijn, wiens werken in alle grote musea van de wereld te zien zijn, van deze tentoonstelling begrijp ik niets. Mooie dia’s, maar verder wil of kan ik er niets zinnig over schrijven.
Het mooie museum samen met het park met Schotse villa maken van dit geheel een ideale en interessante uitstap, zelfs voor niet hedendaagse kunstfanaten.
Hier krijgt men nog eens het bewijs dat de particuliere ondernemingen in de museumwereld slagen waar de overheid hopeloos mislukt.
Mondriaanhuis Amersfoort
Na de Mondriaancollectie in het Gemeentemuseum van Den Haag, is het nu aan het Mondriaanhuis in Amersfoort. Dit is het tweede deel van een trilogie over de viering van de kunstbeweging De Stijl, waarvan Mondriaan vooraanstaand lid was, en die in 1917 werd opgericht door Theo van Doesburg. En deze verjaardag samen met Mondriaan, zorgen voor een typische “Oranjegekte”. En iedereen die een beetje vertrouwd is met onze noorderburen, weet hoe gek die “gekte” kan zijn. De Mondriaangekte maakt hierop geen uitzondering.
Het derde deel van de trilogie gaat over Gerrit Rietveld.
Wie was Piet Mondrian? Een streng man, rechtlijnig als zijn werk? Een kluizenaar, alleen in zijn studio? Of eerder een enthousiaste danser, altijd op de weg? Een vrouwenjager, gemakkelijk verliefd op jonge vrouwen?
Al deze verschillende versies van zijn persoonlijkheid circuleren want hij leefde een leven vol contrasten. En al deze facetten van zijn leven samen met alle plaatsen waar hij woonde, van Amersfoort tot Parijs, Londen en New York worden in het Mondriaanhuis belicht via film, documenten, voorwerpen en, de twee hoogtepunten van de tentoonstelling: een facsimile van zijn Parijse studio en een witte kubus waarop straatbeelden uit New York uit de jaren 40 worden geprojecteerd.
De pionier van de abstracte kunst maakte van zijn werkruimte, zijn atelier, een driedimensionale schilderij. In zijn atelier Rue du Départ, leeft Mondrian (hij laat de tweede a verdwijnen omdat zijn naam dan internationaler klinkt) letterlijk in zijn ideeën over de nieuwe beelding. Veel van de abstracte composities dateren van de jaren 1920. Geabsorbeerd door zijn theorieën over de zichtbare en de “echte” spirituele wereld, organiseert hij zijn atelier volgens de regels en wetten van zijn nieuw wereldbeeld. Kleurvelden, meubels en zijn schilderijen: samen vormen zij de perfecte harmonie voor Mondrian. Het atelier is op ware grootte gereconstrueerd in het Mondriaanhuis.
Hij geeft zelf de verklaring voor zijn nieuw wereldbeeld:
- Om eenheid te scheppenmoet kunst niet uitgaan van hoe natuur verschijnt, maar wat zij echt is.
- Instinctief voelde ik aan dat de schilderkunst een nieuwe manier moest vinden om de schoonheid van de natuur uit te drukken
- Ook ik vind de bloem in haar uiterlijke verschijning schoon doch er schuilt in haar een dieper schoon
Het tweede hoogtepunt is New York, naar waar Mondriaan is gevlucht omdat hij zich, zelfs in Londen, niet veilig voelt door de oprukkende nazi’s; zijn kunst is namelijk door de nazi’s tot entartet verklaard.
Puristisch ingestelde kunstliefhebbers zullen de zaal over zijn laatste periode in New York misschien maar niets vinden, maar wie niet vies is van een beetje show, geniet van de witte kubus waarop een film wordt getoond over New York in de jaren 40 en Mondriaan, zoekend in zijn atelier naar steeds abstractere vormen. Het lijnenspel in de film verplaatst zich naar de muren en de vloer waardoor de bezoeker onderdeel wordt van de installatie.
Ik moest onmiddellijk denken aan mijn ervaring met de virtuele reis in de bolhoed van Magritte in Knokke. Tussen Amersfoort en Knokke ligt een even groot verschil als tussen Champions league en cafévoetbal: professionalisme tegenover amateurisme. Onze minister van toerisme die droomt van “belevingen” kan trouwens ook best een kijkje gaan nemen in Nederland alvorens van Vlaanderen een veredeld Disneyland te maken.
In deze tentoonstelling worden alle vooroordelen over Mondriaan getoond maar meteen ook ontzenuwd; rechtlijnig, einzelgänger, ascetisch, aanhanger van de theosofie, die altijd zijn eigen weg volgde. Maar hij luisterde naar jazz (boogiewoogie), danste graag – al was hij daar veel te stijf voor – en zocht het contact met mooie vrouwen op.
De tentoonstelling is zo opgesteld dat ze nooit saai of vervelend wordt, integendeel, er zit een zeker rythme in die u met nieuwsgierigheid naar het volgende item doen uitkijken.
Het boeiende leven van een boeiende kunstenaar en mens in een boeiende tentoonstelling.
Gerard Hordijk
Het hoofdstuk Mondriaanhuis kan je moeilijk afsluiten zonder te spreken over een buurman en vriend van Mondriaan: Gerard Hordijk.
Op amper enkele stappen van het Mondriaanhuis vindt men Museum Flehite en hier is, steeds in het kader van De Stijl-viering, een kleine maar mooie tentoonstelling over Gerard Hordijk.
Hordijk woonde, in 1927, ook in het ateliercomplex van de Rue du Départ in Parijs en werd bevriend met Mondriaan. Zo bevriend dat hij voor het levensonderhoud van de grote avant-gardist zorgde. Waar de abstracte werken van Mondriaan geen koper vonden, was zijn vriend Hordijk wel succesvol.
Wie naar de werken van Hordijk kijkt, ziet wel heel duidelijk de Franse invloed. Hordijk is geïnspireerd door het kleurgebruik en de onderwerpskeuze van o.a. Gauguin en Dufy en van wat de Nederlanders Franse frivoliteit noemen.
Dit is dan het laatste deel van de “De Stijl” trilogie.
En hier willen we het dus hebben over de derde belangrijke kunstenaar van deze beweging, Gerrit Rietveld; beweging die haar oorsprong vindt in Leiden in 1917, met de oprichting van het tijdschrift De Stijl door Theo Van Doesburg. http://www.quovadisart.be/theo-van-doesburg-bozar-295/
Toch even onderlijnen dat Belgische kunstenaars, Marthe Donas en Georges Vantongerloo, alhoewel geen lid, opgenomen worden in de kringen van de internationale avant-garde en zeer nauw verbonden zijn met de kunstenaars van De Stijl.
http://www.quovadisart.be/marthe-donas-msk-gent-56/
De stijl is net als Bauhaus (een kunstenaarsopleiding in Weimar) een belangrijke avant-garde beweging die zowel de kunst als de design en de architectuur heeft beïnvloed. De kunstenaars die zich hier bij aansluiten, zoeken naar een totaal nieuwe kunst die de samenleving moet moderniseren.
Gerrit Rietveld (1888 –1964) is oorspronkelijk een meubelmaker, die het vak leert in de werkplaats van zijn vader en zijn eigen meubelmakerij in 1917 opent.
Onder invloed van ontwerpers als Berlage en Frank Loyd Wright maakt hij eerst experimentele meubels, waaronder de meest gekende: Rood-blauwe stoel. Via deze experimentele meubels komt hij in contact met De Stijl en Theo van Doesburg dan ook meubels van Rietveld in zijn tijdschrift publiceert.
Piet Mondriaan is voor alle De Stijl kunstenaars het grote voorbeeld. Zijn strikte geometrie van verticale en horizontale lijnen en het gebruik van primaire kleuren worden door de kunstenaars van De Stijl op eigenzinnige wijze toegepast in gebouwen, meubels, straten, mode en reclame. Zo hopen zij niet alleen een ‘nieuwe kunst’, maar een hele nieuwe moderne maatschappij te realiseren.
Als architectuurstudent, bekomt Rietveld zijn diploma in 1919 en komt hij dan in contact met de familie Schräder-Schröder. Wanneer de man, een vooraanstaand advocaat, overlijdt, gaat hij samen met mevrouw Schröder een huis bouwen.
Het gebouw en het interieur komen tot stand, dankzij een nauwe samenwerking tussen mw. Schröder en Rietveld. Naast architectonische, heeft het gebouw ook artistieke verdiensten; interieur en meubels zijn een integraal onderdeel van het ontwerp want de hiërarchie en de scheiding tussen de verschillende kunstvormen worden hier, net als in de Bauhaus, volledig afgeschaft.
Wat bij het bezoeken van het Rietveld-Schröder huis opvalt is het radicale geometrische en een sterke asymmetrie. Het minimalisme past bij wat heel veel tijdgenoten zoeken. Ze willen van het overbodige af. Geen ingewikkelde dingen. Ze zoeken de essentie. Blijkbaar schuilt die in een eenvoudig, symmetrisch lijnenspel. Het nieuwe bouwen wil functioneel en zakelijk zijn; rechthoeken en strakke lijnen voeren de boventoon. Net als bij de Bauhaus hebben ze een hekel aan de Art Nouveau en vinden dat ornamenten een misdaad zijn; ze willen dus alle versiering schrappen.
Daartegenover staat dat Mondriaan, zoals reeds gezegd, het grote voorbeeld is: zijn manier van werken wordt veelvuldig overgenomen.
De genialiteit van Rietveld komt tot uiting op de bovenverdieping van het Rietveld Schröderhuis, waar hij vaste wanden vervangt door schuifwanden en zo een variabele verdieping bekomt.
Geniaal is hij zeker en zeker te vergelijken met Le Corbusier, maar zijn ze ook niet, beiden, verantwoordelijk voor de dood van de architectuur en de zielloosheid van de moderne stedenbouw?
Voor de geïnteresseerden, het Rietveld-Schröderhuis mag slechts door 12 bezoekers tegelijk bezocht worden en dit gebeurt altijd met een gids en op afspraak.
Pour les amateurs d’art que vous êtes, j’ai un city trip fort intéressant à vous proposer : la Haye ! La ville, en soi, est déjà fort intéressante et, cerise sur le gâteau, actuellement vous pouvez profiter de deux expositions exceptionnelles : Mondriaan dans le Gemeentemuseum de la Haye et à Wassenaar, une banlieue de la ville, le nouveau Musée d’art contemporain Voorlinden.
Ces deux expositions, donnent un aperçu du chemin parcouru depuis l’art moderne jusqu’à l’art contemporain. Les Romains le savaient déjà : nihil novi sub sole et au XVIIIe siècle, le chimiste Antoine Lavoisier, trouve le besoin de le confirmer : Rien ne se perd, rien ne se crée, tout se transforme
Au Gemeentemuseum, qui possède la plus grande collection de Mondrian du monde (pas moins de 300 oeuvres), chaque phase de son impressionnante carrière est présentée de façon spectaculaire.
Dans le Musée Voorlinden on peut voir les “transformations” contemporaines du travail de pionnier produit par Mondriaan.
De ontdekking van Mondriaan→Gemeentemuseum. Den Haag
Durant les trente premières années la beauté de la nature est une source d’inspiration pour Mondrian : les champs autour de Winterswijk, la campagne brabançonne, la rivière Gein, Domburg avec la mer et sa plage.
A 39 ans, en 1911, il commence une nouvelle vie et tente sa chance dans le monde de l’art vivant de Paris. Il fait connaissance avec le cubisme de Pablo Picasso et se lance dans l’art abstrait. Il veut ramener la réalité visible à l’essence absolue : un rythme de plans et de couleurs, lignes horizontales et verticales ; toujours à la recherche d’équilibre, harmonie, rythme, un nouveau langage visuel pour l’avenir. Il se réinvente continuellement et reste donc toujours moderne.
“Verticale en horizontale lijnen zijn de uitdrukking van twee tegengestelde krachten; deze bestaan overal en beheersen alles; hun wederkerige actie vormt ‘leven”.
Cherchant et expérimentant inlassablement, Mondrian ne pense jamais : maintenant j’ai trouvé et je vais faire cela le reste de ma vie ; il ne s’est pas cantonné dans le cadre de sa propre théorie. Dans ses première œuvres non figuratives on peut encore déceler la nature, mais à un certain moment cela évolue vers une explosion de points et plans rouges, jaunes et bleus.
En 1915 Mondrian (1872-1944), abandonne de plus en plus la nature et la réalité visible. Quand il peint une fleur, cela le frustre qu’il ne parvient pas à reproduire la vie de cette fleur et c’est pourquoi il ne veut plus copier la réalité. Le réalisme dans l’art ne conduit selon Mondrian qu’à des illusions ; en tant qu’artiste, il faut se dire qu’il faut arrêter de toujours copier.
L’évolution s’est faite en se libérant d’abord de la tradition et puis d’expérimenter avec les formes et les couleurs : moulins, pommiers, cathédrales et des dunes au couleurs vives. Sans relâche, il va à la recherche du nouveau et rêve d’un art pour un nouveau monde moderne.
“Instinctief voelde ik aan dat de schilderkunst een nieuwe manier moet vinden om de schoonheid van de natuur uit te drukken” en hij vervolgt: “Inderdaad is de mens in het esthetisch aanschouwen een middel gegeven om zich met het universele abstract, dat is bewust, te verenigen”
Après Paris, et malgré une vie agréable à Londres, sa peur des nazi’s persiste et après deux ans il fuit à New York.
A New York, âgé de 68 ans, Mondriaan aprend à connaitre une nouvelle métropole, avec une nouvelle musique – le Boogie Woogie – et une vie nocturne fort active.
De werkelijk moderne kunstenaar ziet de wereldstad als in vorm gebracht abstract leven; zij staat hem nader dan de natuur, zij zal hem eerder dan deze schoonheidsontroering geven
Tout ceci c’est concrétisé dans son dernier chef-d’œuvre, Boogiewoogie, que l’on retrouve, inachevé sur son chevalet, après sa mort en 1944.
In echte boogiewoogie zie ik een strekking die aan de mijn verwant is: destructie der melodie, opbouw door voortdurende tegenstelling van pure uitdrukkingsmiddelen. Dynamisch ritme.
Avec plus de 300 œuvres la collection Mondriaan du Gemeentemuseum, est la plus grande du monde et ne représente environ qu’un quart de l’œuvre complète de dessins et peintures.
La collection couvre toutes les phases de la carrière impressionnante de Mondriaan ; des premiers paysages près d’Amsterdam et Domburg, pour ensuite venir à l’abstraction fondamentale qu’il découvre à Laren et Paris, pour terminer à New York, où il découvre un tout nouveau rythme, défini par son dernier chef-d’œuvre : Boogie Woogie (1942-1944).
Dans un cabinet adjacent, on trouve divers travaux que Mondriaan exécute sur commande pour pourvoir à sa survie. Il peint ainsi des copies de vieux maitres.
Rien que cette exposition vaut le déplacement à La Haye, mais en surprime, vous avez la possibilité de visiter un deuxième musée intéressant, situé dans un magnifique parc.
Voorlinden. Wassenaar
A moins d’une demi-heure de La Haye, au milieu des dunes de Wassenaar, à proximité de la plage de Scheveningen, on trouve Voorlinden, un musée féerique dans un parc majestueux.
Dans un parc de 40 hectares, parsemée de différents arbres et étangs, on trouve le grand musée d’art contemporain ; Il est flanqué d’un imposant bâtiment des années 1920, en briques de style écossais. Le musée est l’œuvre des architectes Kraaivanger Architects; un long bâtiment en pierres naturelles et murs de verre, pour que la lumière naturelle puisse inonder le bâtiment.
Consultez le site internet http://www.kraaijvanger.nl/ et vous verez que l’architecture moderne, c’est autre chose que ce que nous voyons dans notre pays ou nos villes.
Musée et parc sont le joujou personel du miljardaire Néerlandais Joop van Caldenborg, que l’on retrouve depuis des années dans la liste des 200 plus grands collectionneurs au monde.
Au Voorlinden il y a deux expositions :
La première : De Tussentijd, een ontdekkingsreis langs kunstwerken die de kijker ertoe aanzetten deze gevoelstijd te laten ervaren. De kijker wordt uitgenodigd om te vertragen, tot stilstand te komen en voor een moment de kloktijd te vergeten (commentaire du guide du visiteur)
L’heure exacte, je l’ai oubliée, ralentir et faire une halte, devant une œuvre d’art c’est faisable, mais j’ai de sérieux doutes quant au temps affectif. Le pot de moules (modèle de table !) par Marcel Broodthaers est désolant pour qui connait le grand format du SMAK à Gand. Son film dans lequel il écrit des poèmes sous la pluie est (trop) typiquement Broodthaers et le ballon d’hélium d’Edith Deknyndt, est plus de la physique que de l’art
C’est une promenade entre des artistes belges et internationaux, choisis par le collectionneur. Avec e.a. des noms connus tels que Damien Hirst, Latifa Eckchah, Joseph Beuys, Anselm Kiefer et les belges susmentionnées.
Le gigantisme est une caractéristique de l’art contemporain et donc pas d’exposition d’art contemporain sans œuvres monumentales : Un vilain couple qui fait bronzette de Ron Mueck, la pseudo piscine de Leandra Edmond sous laquelle on peut se promener et le gigantesque labyrinthe en tôle d’acier de Richard Serra. Ce dernier n’est pas vraiment mis en valeur, l’espace est trop restreinte pour que le labyrinthe en acier donne dans toute sa plénitude. Il n’est pas mentionné si ce labyrinthe est fabriqué par Arcelor Mittal, avec qui Serra a travaillé.
La deuxième : après toute cette violence contemporaine, le visiteur peut visiter l’exposition temporaire de Rodney Graham : That’s not me.
Rodney Graham est un artiste conceptuel multidisciplinaire canadien, qui peint, écrit des livres et fait de la musique. L’expo montre de gigantesques boites éclairées dans lesquelles des dia’s sont éclairée par l’arrière. Dans ces diapositives Rodney se glisse, comme acteur, dans la peau de différents personnages et/ou métiers.
Il a beau être mondialement connu et on peut admirer ses œuvres dans tous les grands musées du monde mais de cette exposition je ne comprends rien. De superbes dia’s, oui, mais je ne peux/veux en dire plus.
Le très beau Musée ainsi que le parc avec la villa forment un but intéressant et idéal pour un mini voyage, ou même pour les non-amateurs d’art contemporain trouverons leur compte.
Une autre preuve de plus que les entreprises privées dans le monde muséal réussissent là où le gouvernement échoue souvent misérablement.
Mondriaanhuis Amersfoort
Après la collection Mondriaan au Gemeentemuseum de la Haye, c’est au tour de la Mondriaanhuis à Amersfoort d’être sous le feu des projecteurs. Ceci est la deuxième partie d’une trilogie concernant De Stijl, un mouvement artistique dont Mondriaan est membre et que Théo van Doesburg a créé en 1917. Cet anniversaire et Mondriaan provoquent une “Oranje Gekte” dont seuls les Néerlandais ont le secret.
Et quiconque quelque peu familier avec nos voisins du Nord, sait jusqu’où cette “folie” peut aller. La folie Mondriaan ne fait pas exception.
Le troisième volet de la trilogie parlera de Gerrit Rietveld.
Qui est Piet Mondrian ? Un homme strict, simple comme son travail ? Solitaire, seul dans son studio ? Ou plutôt un danseur enthousiaste, toujours sur la route ? Coureur de jupons, dragueur de jeunes femmes ?
Toutes ces versions différentes de sa personnalité circulent parce qu’il a une vie pleine de contrastes. Toutes ces facettes de sa vie ainsi que tous les lieux où il va vivre, de Amersfoort à Paris, Londres et New York, passent la revue dans la Mondriaanhuis au moyen de films, documents, objets et, les deux points forts de l’exposition : un fac-similé de son studio à Paris et un cube blanc sur lequel sont projetées des scènes de rues de New York dans les années 40. Le pionnier de l’art abstrait, fait de son lieu de travail, de son atelier, une peinture tridimensionnelle. Dans son atelier, Rue du Départ, Mondrian (il a laissé tomber le second a pour que son nom ait une consonnance plus internationale) vit littéralement dans ses idées sur la nouvelle imagerie :beaucoup de ses compositions abstraites datent des années 20 ; absorbé par ses théories sur ce que l’on voit et le véritable monde spirituel, il organise son studio selon les règles et les lois de sa nouvelle vision du monde ; les plans de couleurs, les meubles et ses peintures, forment ensemble la parfaite harmonie pour Mondrian.
Il explique ses vues de différentes manières :
- Om eenheid te scheppen moet kunst niet uitgaan van hoe natuur verschijnt, maar wat zij echt is.
- Instinctief voelde ik aan dat de schilderkunst een nieuwe manier moest vinden om de schoonheid van de natuur uit te drukken
- Ook ik vind de bloem in haar uiterlijke verschijning schoon doch er schuilt in haar een dieper schoon
Le deuxième point fort est New York, où Mondrian s’est réfugié parce que, même à Londres, il ne se sent pas en sécurité à cause de l’avancée des nazis : son art est classé comme Entartet (Art dégénéré) par les nazis. Les puristes parmi les amateurs d’art, n’apprécieront peut-être pas la salle de sa période à New York, les amateurs de spectacle par contre, apprécieront le cube blanc sur lequel un film de New York dans les années 40 est projeté et Mondrian dans son atelier, cherchant des formes toujours plus abstraites.
Les lignes dans le film se déplacent vers les murs et le plancher de façon à ce que les visiteurs deviennent partie intégrante de l’installation. J’ai immédiatement dû penser à mon voyage virtuel dans le chapeau melon de Magritte à Knokke.
Entre Amersfoort et Knokke la différence est du niveau de celle entre la Champions league et le foot en promotion : professionnalisme face à amateurisme. Notre ministre du tourisme, qui rêve de “belevingen” ferait bien de faire un tour au Pays Bas avant de faire de la Flandre un Disneyland de luxe
Gerard Hordijk
On ne peut clore le chapitre Mondriaanhuis sans parler de son voisin et ami : Gerard Hordijk.
A quelques pas de la Mondriaanhuis on trouve le Museum Flehite et, toujours dans le cadre des festivités pour la célébration du Stijl, il y a une petite mais belle exposition sur Gerard Hordijk.
En 1927 Hordijk a, lui aussi, installé son atelier dans de la Rue du Départ à Paris où il se lie d’amitié avec Mondrian. Ami proche car il assure la subsistance de l’avant-gardiste. Les œuvres de Mondrian ne trouvent pas d’acheteur alors que son ami Hordijk a du succès.
En observant les œuvres de Hordijk on peut très bien voir une influence française ; il est manifestement sous l’influence de Gauguin et Dufy, tant pour la couleur que pour le choix des sujets ainsi que ce que les Néerlandais appellent frivolité française.
Voici la dernière partie de la trilogie « De Stijl ».
Je veux vous parler du troisième artiste important de ce mouvement, Gerrit Rietveld.
Un mouvement qui commence à Leiden en 1917, avec la création de la revue DE Stijl par Theo Van Doesburg. http://www.quovadisart.be/Theo-van-Doesburg-BOZAR-295/
Soulignons au passage que les artistes belges, Marthe Donas et Georges Vantongerloo, bien que non membres, sont bien introduits dans les milieux de l’avant-garde internationale et sont proches des artistes du Stijl http://www.quovadisart.be/marthe-donas-msk-gent-56/.
De Stijl tout comme Bauhaus, (formation d’artistes à Weimar) est un important mouvement d’avant-garde qui a fortement influencé l’art, le design et l’architecture.
Les artistes qui font partie de ce mouvement, cherchent un art radicalement nouveau qui doit moderniser la société.
Gerrit Rietveld (1888-1964) était à l’origine un menuisier ébéniste, qui apprend le métier dans les ateliers de son père et ouvre en 1917, sa propre menuiserie.
Influencé par des créateurs tels que Berlage et Frank Loyd Wright, il fabrique ses premiers meubles expérimentaux, dont le plus connu : Rood-blauwe stoel. C’est par ces meubles expérimentaux qu’il entre en contact avec De Stijl et que Theo van Doesburg publie les meubles Rietveld dans son magazine.
Piet Mondrian est pour tous les artistes du Stijl le grand exemple. Sa géométrie rigoureuse de lignes verticales et horizontales et l’utilisation des couleurs primaires sont utilisées par les artistes du Style sur des bâtiments, du mobilier, des rues, la mode et la publicité. Ils espèrent par là, non seulement de créer un nouvel art mais une toute nouvelle société moderne.
Étudiant en architecture, Rietveld obtient son diplôme en 1919 et entre ensuite en contact avec la famille Schräder-Schröder. Lorsque Mr. Schräder, un éminent avocat, meurt, il va construire avec Mme Schröder, une nouvelle habitation.
Le bâtiment et tout l’intérieur sont réalisés, grâce à une étroite collaboration entre Mme. Schröder et Rietveld. En plus de ses qualités architecturales, le bâtiment possède aussi des qualités artistiques ;
l’intérieur et les meubles font intégralement partie du concept car la hiérarchie et le clivage entre les différentes formes artistiques sont, ici comme dans l’école du Bauhaus, complètement abolies.
Ce qui saute aux yeux lorsqu’on visite la maison Schröder-Rietveld, c’est la géométrie radicale et une forte asymétrie. Le minimalisme c’est ce que recherchent plusieurs de ses contemporains ; ils veulent bannir l’inutile, uniquement des choses simples et le retour à l’essentiel. Cela se retrouve dans le jeux des lignes simples et symétriques. Les nouvelles constructions se veulent fonctionnelles et rationnelles,les angles doivent être droits et les lignes droites. Comme dans le Bauhaus, ils ont horreur de l’Art Nouveau et trouvent que les ornements sont un crime ; ils veulent supprimer toute décoration.
Mais Mondriaan est, comme déjà dit, leur grand exemple : sa façon de travailler est donc reprise de très nombreuses fois. On découvre le génie de Rietveld au premier étage de la maison Schröder où il remplace les murs par des parois coulissantes et obtient ainsi un étage variable.
Comparé à Le Corbusier il est certainement aussi génial, mais ne sont-ils pas tous les deux , responsables de la fin de l’architecture et d’un urbanisme moderne sans âme ?
Pour les intéressés, le Rietveld-Schröder ne peut être visité que sur rendez-vous et par 12 visiteurs à la fois, toujours accompagnés d’un guide.
