Verbazend hoe ze er in Museum Guislain steeds weer in slagen zinvolle tentoonstellingen te organiseren. Schaamte, verlegen zijn, in de grond willen zakken: het thema van wat actueel te zien is in het museum, wordt aan de hand van een uitgebreide waaier aan kunstwerken, foto’s en voorwerpen uitgelegd. Van de vrij talrijke uitgekozen kunstenaars (o.a. Francis Alÿs, Michael Borremans, Marcel Duchamp, Gao Brothers, Frans Masereel, Auguste Rodin enz.) worden één of twee werken getoond
Verbazend hoe ze er in Museum Guislain steeds weer in slagen zinvolle tentoonstellingen te organiseren. Schaamte, verlegen zijn, in de grond willen zakken: het thema van wat actueel te zien is in het museum, wordt aan de hand van een uitgebreide waaier aan kunstwerken, foto’s en voorwerpen uitgelegd. Van de vrij talrijke uitgekozen kunstenaars (o.a. Francis Alÿs, Michael Borremans, Marcel Duchamp, Gao Brothers, Frans Masereel, Auguste Rodin enz.) worden één of twee werken getoond die dan uiteraard iets te zeggen hebben over schaamte.
Zelden zal ik bij mijn commentaar over een tentoonstelling de werken in detail gaan beschrijven of ontleden, maar hier wil ik daar graag van afwijken en een aantal werken en/of kunstenaars belichten die mijn bijzondere aandacht hebben getrokken
Laten wij beginnen met een werk dat lang in de Sint-Baafskathedraal heeft gehangen.
Eind 18de , begin 19de eeuw, was naaktheid voor onze gezagsdragers onaanvaardbaar, dus werden Adam en Eva in het Lam Gods retabel van de gebroeders Van Eyck, vervangen door in dierenvellen geklede figuren, geschilderd door Victor Lagye. Gelukkig is dit later terug rechtgezet.
Marcel Duchamp is ook aanwezig en niet met readymades: in 1967-68 maakte Duchamp twee series etsen waarbij hij zich voor enkele etsen baseerde op bekende werken van oude meesters. Deze bracht hij terug tot enkele lijnen en hij veranderde er steeds iets aan waardoor de betekenis wijzigde en het een pikante scène wordt. Zo onthult Duchamp de erotische laag in bekende kunstwerken(terecht?). Van bestaande pannenlappen maakte Duchamp dan weer een soort schaamschortjes, met een mannelijke en een vrouwelijke variant. Hier wederom een dubbele (erotische) bodem: pannenlappen gebruikt men voor bescherming van de handen, hier beschermen ze de genitale zone; de spleet suggereert ondergoed en de Schotse ruit verwijst naar de Schotse kilts, die naar het schijnt, zonder ondergoed worden gedragen.
Mao’s guilt van de Gao Brothers waarin Mao niet als machtige leider wordt afgebeeld, maar neerknielend zijn misdaden opbiecht is vrij bekend
Een verrassing was een toonkast met frivool ondergoed. Vanaf de jaren 1970 ontwikkelde zich in Syrië een productie van zeer inventieve en pikante lingerie, met steeds originelere vondsten. Het dragen ervan beantwoordt aan de strenge scheiding tussen de private en publieke sfeer, in die laatste is het kuis en bedekt, in de eerste is bloot en erotiek mogelijk.
Aangrijpend is de film Where the Silence Fails (2007) van Meiro Koizumi, de Japanner die de schaamte van de nu hoogbejaarde kamikazepiloot Tadamasa Itazu op video vastlegde.
Merkwaardig actueel door de overeenkomst tussen de kamikazepiloot als menselijke bom en de zelfmoordcommando’s van de Islam. De piloot zou dood moeten zijn, de schaamte van de overlevende, die je ook bij Holocaust-overlevers vindt.
Ten slotte is ook nog werk van een “art brut” kunstenaar: potloodtekeningen van de Oostenrijker Jozef Hofer. Naakte mannelijke lichamen, gevat in een getekende houten lijst.
Ik wil niets afdoen aan de kwaliteit van andere kunstenaars, zoals bv. M. Borremans, F. Masereel of B. De Bruycker, maar hun hier getoonde werk vind ik minder verrassend.
Een interessante expositie, voor wie de tijd wil nemen voor elk werk.
De mededeling van Guislain:
Wat we verborgen willen houden, wordt zichtbaar. Waarover we niet willen praten, wordt openbaar. Van taboe tot verlegenheid, van preutsheid tot gêne, van blozen tot guilty pleasures: de tentoonstelling belicht een moeilijk te vatten, maar alom aanwezig gevoel: schaamte. Ze overvalt ons op de meest onverwachte momenten en om de meest uiteenlopende redenen: wanneer we iets ongepast zeggen in het openbaar of door kleine of grote onvolmaaktheden van het lichaam. Maar we schamen ons evengoed over armoede of over psychische problemen. Of we dat nu willen of niet, schaamte beïnvloedt ons doen en laten.
Net zoals de redenen waarom mensen zich schamen verschillen, varieert schaamte ook naargelang het karakter van de persoon, de tijd waarin hij leeft en de plaats waar hij zich bevindt. Schaamte is zowel een persoonlijk als een maatschappelijk fenomeen: elke mens, maar ook elke cultuur gaat er anders mee om. De tentoonstelling Schaamte verkent het terrein langs meerdere wegen: via objecten uit andere culturen, documenten uit de geschiedenis van de psychiatrie of actuele getuigenissen. Kunstenaars thematiseren het gevoel in schilderijen, sculpturen, fotografie en video.
Bij de tentoonstelling verschijnt een gelijknamige, rijk geïllustreerde catalogus (N/F/E, 176 p., Uitgeverij Lannoo).
Chantal Akerman, Francis Alÿs, Alioune Bâ, Sarah Baker, Michael Borremans, Claude Cahun, Tom Callemin, Robert Capa, Roy de Villevoye, Jim Dine, Desiree Dolron, Marcel Duchamp, Tracey Emin, Gao Brothers, Marc Garanger, Siebe Wiemer Glastra, George Grosz, Seymour Jacobs, Gert Jochems, Nicolas Karakatsanis, Willy Kessels, Meiro Koizumi, Frans Masereel, Paul McCarthy, Boris Mikhailov, George Minne, Lauren Moffatt, Hans Op de Beeck, Pablo Picasso, Auguste Rodin, Félicien Rops, Tammo Schuringa, Jan Sluijters, Miroslav Tichý, Patrick Van Caeckenbergh, Philippe Vandenberg, Jan Van Imschoot, Ina van Zyl…
Praktische info:
Jozef Guislainstraat 43
9000 Gent, België
t +32 (0)9 216 35 95
info@museumdrguislain.be
di – vrij: 9 – 17 u
za – zo: 13 – 17 u
8 €
Etonnant de voir comment le Musée Guislain réussit à chaque fois à organiser des expositions intéressantes. Honte, timidité, gêne, le thème de l’exposition actuelle, est expliqué à l’aide d’un large éventail d’œuvres d’art, photographies et objets. De chaque artiste sélectionné (parmi lesquels Michael Borremans, Marcel Duchamp, Gao Brothers, Francis Alÿs, Frans Masereel, Auguste Rodin etc.) on peut voir une ou deux œuvres qui ont un rapport avec la honte.
Ce n’est pas dans mes habitudes de décrire ou d’analyser les œuvres en détail, cette fois je veux y faire exception et focuser sur quelques artistes et/ou œuvres qui ont retenu mon attention particulière.
Commençons par une œuvre qui, pendant plusieurs années, était à voir dans la cathédrale St.- Bavon à Gand. Fin 18e, début 19e siècle la nudité était inacceptable pour les autorités, et donc Adam et Eve dans le retable des frères van Eyck, furent remplacés par deux personnages habillés de peaux d’animaux, peints par Victor Lagye. Heureusement les originaux ont été remis en place.
Marcel Duchamp est également présent, mais pas avec des ready-made ; en 1967-68 M. Duchamp a fait deux séries de gravures, dont certaines sont inspirées d’ œuvres connues d’anciens maîtres. Exécutées en quelques lignes il y apporte des modifications de façon à ce que la signification change et devienne plus sensuelle. Duchamp révèle ainsi le côté érotique de ces œuvres connues (à juste titre ?)
- Duchamp a aussi fait de l’art conceptuel érotique: il transforme deux maniques et en fait des sortes de cache-sexe, avec une variante masculine et féminine. Ici encore un double-fond (érotique): les maniques sont utilisées pour la protection des mains, celles-ci protègent la zone génitale ; la fente suggère des sous-vêtements et le tartan se rapporte aux kilts écossais, qui semblent être portés sans sous-vêtements.
Mao’s guilt des frères Gao, est très connu : Mao y est représenté, non pas comme un chef puissant, mais agenouillé avouant ses méfaits.
Quand on voit ensuite une vitrine contenant des sous-vêtements affriolants syriens, c’est la surprise ; à partir des années 1970 s’est développée en Syrie une production de lingerie inventive et très frivole, avec des modèles toujours plus originaux. Tout cela correspond à la séparation stricte entre la vie publique, où l’on est couvert et pudique, et la vie privée où la nudité et l’érotisme sont possibles.
Le film Where the Silence Fails (2007) de Meiro Koizumi est des plus poignants. Ce film raconte la honte d’un très vieux pilote kamikaze. Brûlant d’actualité par la similitude entre le pilote kamikaze, véritable bombe humaine, et les attentats suicides des djihadistes. La honte du survivant se retrouve aussi chez les survivants de l’Holocauste
Je terminerai par quelques dessins « Art brut » de Jozef Hofer, artiste autrichien. Des dessins au crayon représentant des hommes nus dans des cadres en bois également dessinés.
Je n’enlève rien à la qualité des autres artistes présents tels que M. Borremans, F. Masereel ou B. De Bruycker, mais je trouve leurs œuvres montrées ici, moins surprenantes.
Une exposition intéressante, pour qui veut prendre le temps pour chaque oeuvre.
Le communiqué du musée
Ce que nous voulons dissimuler devient visible. Ce dont nous ne voulons pas parler devient public. Du tabou à la timidité, de la pruderie à la gêne, du rougissement aux petits plaisirs coupables : l’exposition met en lumière un sentiment difficile à appréhender, mais omniprésent : la honte. Elle nous touche aux moments les plus inattendus et pour des raisons les plus diverses : quand nous disons quelque chose en public de manière déplacée ou à cause de petites ou grandes imperfections corporelles. Mais la pauvreté ou les problèmes psychiques nous font tout autant honte. Que nous le veuillons ou non, la honte influence nos faits et nos gestes.
Au même titre que les motifs qui poussent les individus à avoir honte diffèrent, la honte varie également en fonction du caractère de la personne, de l’époque à laquelle elle vit et de l’endroit où elle se trouve. La honte est un phénomène tant personnel que social : chaque individu, mais aussi chaque culture l’appréhende différemment. L’exposition Honte explore le terrain par des voies différentes : par le biais d’objets d’autres cultures, de documents issus de l’histoire de la psychiatrie ou de témoignages actuels. Des artistes modernes et contemporains thématisent ce sentiment dans la peinture, la sculpture, la photographie et la vidéo.
Un catalogue richement illustré paraît à l’occasion de l’exposition (N/F/A, 176 p., Éditions Lannoo).
Chantal Akerman, Francis Alÿs, Alioune Bâ, Sarah Baker, Michael Borremans, Claude Cahun, Tom Callemin, Robert Capa, Roy de Villevoye, Jim Dine, Desiree Dolron, Marcel Duchamp, Tracey Emin, Gao Brothers, Marc Garanger, Siebe Wiemer Glastra, George Grosz, Seymour Jacobs, Gert Jochems, Nicolas Karakatsanis, Willy Kessels, Meiro Koizumi, Frans Masereel, Paul McCarthy, Boris Mikhailov, George Minne, Lauren Moffatt, Hans Op de Beeck, Pablo Picasso, Auguste Rodin, Félicien Rops, Tammo Schuringa, Jan Sluijters, Miroslav Tichý, Patrick Van Caeckenbergh, Philippe Vandenberg, Jan Van Imschoot, Ina van Zyl…
Infos pratiques
Jozef Guislainstraat 43
9000 Gent, België
t +32 (0)9 216 35 95
f +32 (0)0 216 35 35
info@museumdrguislain.be
ma-ve: 9 – 17 h
8 €
sa – di: 13 – 17 h
Fermé: lundi
